NƏRİMAN TOLIŞİ-50
Sıftənə şeer (bə tolışi, ya bə tırki) kəynə nıvıştə? Əməson ya ıştı ıştəni mınsibət çe cur be bəy?
Cəvob: Az çominnə sinifədə handeədə bə həvəs oməym. Kırtə hikoyon ənıvıştim. Bə tırki. Şəşminnə sinifiku şeiron nıvıştem bino kardəme. 1977-nə sorədə, az haftminnə sinifədə handeədə mınıjon çı miyonə məktəbi "Komsomol projektoru” divoə rujnomə redaktor vıjnijone. Vəyo ıştə kali şeiron ədəym. Çəvonədə:
Əliyev Eldar,
Məktəb gələr ona dar.
Dərsdən yayınmağa o,
Çoxdan olubdur vadar.
- misroon çımı yodədə mandə.
Ta tosbin 1981-nə sori nıvıştəyonım ısə mandəni. Həminnə sorədə bə əsqər şim, oməbəpeş bənem çımı şeirə dəftəron qin kardə bə. Həlbəttə, əçəvon kali qılə de ısəti nəzəri hiç şeir hisob karde nəbiy.
Sərboz bə devrədən şeir ənıvıştim. İminə tolışə şeirımən 1982-nə sorədə əsqər beədə bo əğılonro nıvıştəme. Əy bəşmə nəzə bırosnom:
ZIMISTON
Va voyedə, şəxtə veye,
Yaman sarde, dastmon keye.
Lınqon siydə çıkmonədə *
Quşnə kılo çəmə sədə.
Kılo quşon okardəme,
Dastəquəve tankardəme.
Tanım ğalin kardə, həni
Tarsdənim çı zımıstoni.
Ha İsmayil, Vasif, Qulşən,
Haydi rərə bə so eşən!
Ki roziye, ki səhmone?
Hənəkkəmon vabuccone.
*-Çıkmə-lınqi tosbin zonıği bə vırə. Çıkmonə--çəkmə.
Bı devrədə çımı nıvıştə şeiron əncəx çımı nezə odəmon handedəbin. Bə dərc doydənıbim.
Iştı sıftənə mətbu şeer (bə tolışi ya bə tırki) komonin? Bahandon çe cur mınosibət nişo doşone bəy? Bətı çe cur təsirin bin?
Cəvob: Çımı "HA REÇİN” nomədə bə şeir iminnə kərə Lankonədə beşə "Leninçi” rujnomədə, 1990-nə sorədə bə əhandon odoştə bə. Həlbəttə, ım bomı ve xoş be. Həmən boəçəyro ki, çımı iminnə kərə dərc bə şeir moəm zıvonədə nıvıştə şeir be.
Tədbiron, məclison, mısobiqonədə çe cur şirkət əkəyş?
1993-nə sorədə "Tolışi ərməğon” nomədə bə almanaxədə (Tərtibəkə, f.e. namızəd Novruzəli Məmmədov) şeironım dərc bə.
1994-nə sorədə "Tolışi dınya” (Tərtibəkon: Etibar Əhədov, Ağəddin Babayev) nomədə bə folklorə dastədə çımı qırdə kardə xalqi ədəbiyyotə nımunon, iyən çımı muəllifinə nəğıl, şeiron bənəy folklor nıminon doə bə. 1998-nə sorədə, çımı həmunnə, nəğıli formadə nıvıştəy (Dolçə sırr) de ABŞ-i Azərboycanədə bə səforəti, OSİ—Ojə Cəmiyyətə İnstituti—Azərboycan, NRC-Norveç Pehuyon (Qaçqınlar) Şura, USAR-Azərboycan-USAİD-i təşəbbusi "Tutu” nəşriyyati tərəfo bənəy kitobçə dərc bə--de bə tırki tərcumə bə ivrə (tərcumə bəmı məxsus ni). Əncəx təəssuf ki, ijənən muəllifi—çımı nom vəyo nışon doə bıəni.
Tolışə şeironım Tolışi məholi ibtidoi məktəbonədə tədris bıə dərsə kitobonədə doə bıə, bə tolışə hırdənon omutə bedə. Tolışə muğənniyon (İsrail Məmmədov, İsmayıl Səfərov i.c.) çımı şeiron vəyonədə, co mədəni ədəbiyə məclisonədə bənəy mahne—muğami handedən. Ve səğ bıbun!
Tolışi rostbemonə hərəkotədə ıştə vırə çe cur vindeydəş? Bı lıvemonədə ıştı fəoliyət tıni qane kardeydə?
Cəvob: Az XX əsri həştominnə soronku bo tolışi xalqi maarifi, rostbemoniro bino bə həmə məclis, cəmiyyət i.c. tədbironədəm şirkət kardəme. 1987-nə sorədə az de ıştə i qrup həmroon Likədə "Toponomik mərkəz” nomədə mərənqomon soxte. Mərənqo məqsəd çı Liki, həmən umumən çı Tolışi məholi toponimon tədqiq be. Bi roədə xəyli koon kardımone. 1990-nə sori sıftəku Lankoni Şağlase diyədə ofəyə bə "Avesta” cəmiyyəti koonədə fəol şirkətım kardə. Çı cəmiyyəti idorə heyəti uzv bıəm. "Ruşnə” tolışə şairon ədəbiyə məclisi uzv bıəm. Peşı AXBP binobeku MK, peşı partiya İH uzv bıəm. Tolışə Mədəniyyət mərkəzi, Tolışi Sipirişon Şura uzvim. Mılxəs...
Tolışi rostbemoni roədə azən ıştə zuy vışqə koonım kardə, ijən kardedəm. Az jıqo zınedəm ki, bı koədə çımınən mıəyyən xidmət bıə, heste. Bı barədə çımı qəp jəy çok benibəşe. Bımi şoyd bə xonəxon bı həxədə qəp jəy, ğıymət doe tikən sərost bəbe. Mande, mıni qane karde... Az hiç vaxt ıştə kardə koon, ıştə bo karde potensialım bəysə kamım zınə karde. Bomi, şərait, imkonən bəpe bıbu... 10-15 sor çımı bə nav 2 qılə, bə tolışi etnoqrafiya dair monoqrafiyam nıvıştə, oroxniyəme, dərc karde zınedənim. Çımı bımi maddi imkonım ni. Sponsiri isə çıkono pəydo bıkəm? Elmi ko mudafiə kardənin bim. Bo dissertant bero AR Arxeoloqiya İnstitutədən, LDU-ədən Devlətə odəcıjon piyəy. De mıəllimə maaşi ə puli çoknə ədəym? Elmiyə mıdafiən mande bə kəno. Çımıku bəşıkrə nıbə səbəbonro bıbuən ıştə kardəninbıə koonku hələ ki, tam rozi nim.(kursiv-A.B.)
Liki tolışə şairon arəo ıştı movqe çe cure? Bə tolışi poeziyə çe tojətion vardə?
Cəvob: Qəvə ədəbiyyoti bə nəzə nırosnomon, Likədə iminnə kərə az bə tolışi poeziya nımunonım ofayə, bə xalqi nəzəm rosniyə. Peşı Şamirzə Tolışəxun, Nəcəf Məmmədov, Nəzir Şaban i.c. ənıvışton de tolışi ədəbiyyati məşğul bən. Isə de fəxri vote bəznem ki, tolışi ədəbiyyati ofaye roədə ıştə dast-xəttıj bə Baladdin Veşoən çımı perosnə şaironədəy. Bə tırki ve səviyyəynə poeziya nımunon bə məydon vardə istedadinə şair Balayar Sadiqən de çımı təsiri bə tolışi çokə şeirıj nıvıştə.
Tolışi ədəbiyyoti tarıxədə iminnə təcnis, cığəynə təcnis, sonet, soneton çələnq, yaponi şeirə formon—hokku, tanka az nıvıştəme. Peş mı şair Vəlişah təcnis, Baladdin Veşo, Əli Nasiri soneton çələnq nıvıştəje. Əmandə formonədə ve həyf, hələ ki, ıştə ğələmi ovojqınəkəs bıə ni. Yaən, hələ bəmı rast oməni.
Zəhmət nıbo, ıştə çapbıə kitobon barədə qəp bıjən. Kitobxıvandbey bəşmə çe təsiron kardışe?
Cəvob: Dı qılə şeirə kitobım bə əhandon odoştə bə. İminnə kitobım "Bı Tolışə bandonədə”, 1999-minnə sorədə dərc bə. Vəyo çımı tolışə, tırkə şeiron vırə səydə. 2007-minnə sorədə "İnsan axtarıram” nomədə bə, tırkə şeiron vırə sə kitobım bə əhandon odoştə bə.
Mıəllim ko kardeydəş. Çe cur umniyeydəş ıştə bədiiyə-elmiyə ofəyəvonəti de mıəlliməti? Yəne rosniyey zınedış?
Cəvob: Ve çətin. Muəlliməti, peşt dərsonən fərdiyə məşğəlon çımı həmə vaxti səydən. Qıləy qədə kuməm heste, hiç bo ədəbi-elmiyə fəaliyyətiro sakitə, aşişə, tamijə cuncımən ni...(kursiv-A.B.)
Imrujnə tolışi ədəbiyati çe cur vindeydəş?
Cəvob: Sıxani rosti, veyən rozi nim. Çəmə ısəti ve tolışə şairon ve bəsitə şeiron nıvıştedən. Poetikə zu kame çəvon nıvıştəyonədə. Isə çı tolışi poeziya, heco-qafiyəj vırədə bə, poetik zuj nıbə şeiron vaxt boəmə, az jıqo zınedəm, bə dumo mandə. Bı barədə mıni qane kardedə, ustod Vəlişah, Əli Nasir, Xilqət, Mehmon Ğərəxani, Rza Musa ofayemonon. Kam bınıvıştonən, Peymon Oğayat, Balayar Sadiqi poeziya nımunonən deştə qəncinə, orjinalə fikon çımı dığəti okırnedə. (kursiv-A.B.) Çəmə şairə boliyon mıni bıbaxşon, az ıştə nəzə-dığəti ifodə kardedəm. Be bəzıne ki, kom şairi nom isə çımı bı dəqiqə fikom beşe, yaən bə kom şairi ofayemoni çok bələd nim. Umdəvom ki, çımıku qırəy əkənin.
Bə tolışi cıvonə şairon kom tovsiyon heste?
Cəvob: Ha, peyo bə çımı votə tələbon cəvob doə şeiron bınıvışton. Azən vaxt bıə, nığılə poeziya nıbə şeiron nıvıştəme. Bə devronədə vote bəbe ki, ədəbiyə məktəbımon nıbe. Isə ə devr bə dumo mandə. Isə əsl sənətə əsər bə məydon noe lozime. Bə şeirədə ki, tojə jı-çiy bə məydon noydənij, əncəx heco, qafiyə normon çaş kardə bedə, deə nıvıştəyon əhandon məşğul nıkən. Jı ədəbiyə nımunon bə məydon bınən ki, deə nımunon bə dınyo ədəbiyə arena beşe bıbu. Bımi çəmə sipirişə şair--ənıvıştonən, cohilonən potensial, zu heste. (kursiv-A.B.)
İmsor 50 sin təmom beydə.(29.09.1963) Həniyən vey kom yodo mandeydə: nimə əsrə umri qulqulon ya uğuron?...
Cəvob: Çımı umır qon dəvardə. Sivı se sinnədə bə ali məktəb dəşəm. Maqistraturam de sıə diplomi oroxniyəme. Kamədə-veyədə imzom bə əhandon məlume. Bəmı vote bəbe ki, hiç ki dastək bəni, hələ poçə bıjən, manebəkəs ve bə, ısən hestin. İmoni fik kardeədə, votedəm: az de şəraiti, bı vəziyyət oməm beşəm, ım koonım kardə, vallah, kam odəm bımi zuj əvışkiy.( kursiv-A.B.) Çətonoən fik kardəm ki, oxo çımısə da kərə ve yolə fəoliyyət nışon doy əzınim... Eh... bımiyən şık bo!
Kom sıvolon əpi ki, az bıdəm bətı?
Cəvob: Maşallah, Allahverdi muəllim, mınon ənə eşande ki, həmə ıştə həyat, jimonım okarde, votıme. Bomı vote iqlə orzuyon mandin. Orzuyonım boştə ıştənisə ve, boştə xalqiye. Çəmə bo tolışi xalqi jiye, zıvoni nımarde, mədəni rostbemoni kəşə zəhmət bə puç benışu! Har xalqi çı həxıj hestebu, çəmə xalqən bə həxon bırəso!
- Amin!
Bəştə həmroon, həmtoon, həmkoon ve təşəkkur kardedəm. Ve dığətinijon. Çımı 50 sinni beon bə yod dənoə, dığətədon oqətə, bı ğəyğuro ve mınnətdom. Xıdo Şıməku rozi bıbu!
- Xəşəcon bıbi!
Mısohibə səşe Allahverdi BAYRAMİ
20.09.13
