 Siyosət çiçe? Siyosətinə Navəşən kie? Bə Tolışi siyosətinə Navəşən lozime, ya ne?
Ərəstuni (Aristotel), Əflatuni (Platon) Nikolla Makiavelli, Cəvahirləl Nehru, Mahatma Qandikuj qətə, ta dosə ımrujnə ruj Siyosəti həxədə ve mudrıkə filosofon tarifatjon doə.
Bə Tolışi Siyo sət (bə tırki: - Qara müstəvi) hejo səhe, həmonə mənaye doydə! In Siyo sət (yəne - Siyo mustəvi) həqiqətən, ənə tokiye ki, çəy səpe insonon panibəsə, besəyvon nəve əzınin! Əzəliku çı ranqrisinə Dınyo "siyo sət”ədə xəyli çanpoçə kuə bə peşt, insonon rohət nəve çəmjon pəydo ka! Hejo, çəy nomən jəqoşon noə - Siyosət!
Peşo Siyosət - be qıləy elm! Çəy predmetən - İNSON! Yəne, de insoni jiemoni, dəçəy maddi-mənəvi rostbemoni, həm de i yəndı, həmən de co xalqon dı tərəfə munasibəton tənzım karde qorış Siyosət bə məydon beşe! Ta ğədımiku insonon de yəndı pidə cali, pidə ivrədə dı etika rəftor əkəyn! Həmonə etika - Siyosəti tərkibe! Isənə, insonon - icma, etnoqrup, ya xalq şiklədə bo idarə kardə kəsonro - roəvon, bələd bıkə be Siyosət! Ən əsosi, ıştə insonon jiemonədə çokə rujqar ofaya kardero - qırdo kəno co xalqonku ıştənkion hifz kardero Navəşənon de zəndi ıştə xalqi roədə kəşə cəfoye - Siyosət! Ha xalq Xıdo əmonəte bə Navəşəni! Navəşən Xıdo paye bə xalqi! Madəm ki, Navəşən bəştə qıy qətdə bo xalqi çokə rujqariro navədə şe, bəvədə əv bəpe Siyosət elmi çok bızıno! Yəne Siyosətin bıbu! Mılxəs, be siyosətinə Navəşən hejo iminə qəmədə ıştə xalqi bə fıtvo qudoz bədo! Çokə siyosətinə Navəşən nıbə xalqi vəşə ço rə-di bə okışe məhkume! Imruj Tolış de Siyosəti məşğul bedəni - Siyosət ısə boy, de Tolışi yaman məşğule!
Söhbəti bı vırədə bəçmı yod qıləy xatirə oməy: - çımı əğlətico rəşə zandəqo hejo rəhmətkiə inə əduşi. İnə zandəqo duşe-duşe, hejo bay nozə əkəy.., həyvonən məst əbi, xıyə əkəy, xəyli şıt ədəy..? Təsadufi inə noxəş əqıni, məcbur əbi, çımı bilə (pə) zandəqo əduşi. Çıko bilə əpije zandəqo bıduşo, həyvon ləğı əjəni, çəy şıtə ğəzəni peş əkəy! Bəçəy qorış ki, zandəqo əvindi xonəxo diəno zəhəre emedə, həmən bay nozə kardəni!
Az yol bə bəpeşt, bə sə dəşem ki, bo zandəqo duşeroən bənəm Siyosət lozime! Rəhmətkiə inə ha ruj nozə kay-kay, de Siyasəti zandəqo əduşi, əmənən bəçəy hisob şıt əhəymon!
Isə boəmon, deəkəmon, çəmə xalqi – Tolışi bı barədə vəzyətış çokoy? Çı Tolışi çokə siyosətinə Navəşənış heste, ya ne? - Hestbu, bəs əv koncoye? Imruj bə Tolışi siyosətinə Navəşən lozime, ya ne? - Ğasti lozim nıbu? Lozim bıbu, bəvədə əçəy bəpe çı fərdi xosyəton bıbu?
Bənə kam-ve ıştə umri bəştə xalqi milli-mənəvi irsi inkişafi həsr kardə odəmi bənem ote ki, ısətnə zəmonədə Tolışi i kəs ne ha.., - hiç nıbu, dı-se kəs çokə siyosətinə Navəşənış bə məydon benışo, çı xalqı mande-jiye sıvoli jiədə dəbəşe! Madəm bə Tolışi siyosətinə Navəşənon vocib lozimin, bəvədə əvon bəpe bə məydon beşon! Bəle, çı Tolışi ən şəxsiyyətinə zoon ıştə xalqi vədə bə ölkə Siyosəti məydon dəşe ğarzxon!
Əvvəla, Tolışi siyosətinə Navəşənon ıştə xeyzoni, ovo-alvodi, el-oba dılədə bəpe nıfuzjon bıbu! Həmonə odəmon bəpe bəvo peştpur bıbun! Çəğın bənen bə xalqi nav dəşe! Dıminən, Navdəşənon bəpe bə xalqi eqınə vəziyəti real ğıymət doy bıznon! Əvon bəpe dınyobıvind, zəndin, fikfomin, mədəni, təmkinin, əməlisaleh, verbal təbliğot barde çəmi zınəkəs, idarə bıkə, hınəmand, fədokar, zıvonin, çokə talo, səlığəyn, ən əsosi çokə odəm bıbun! Tolışi bə ləş-xəşə ruj eqne sıron, çəy dıləkuppə kay səbəbon diaqnozi duz noy qorış, bəpe Navəşənon xalqi jiemonədə şə proseson məğzi çok-çoki omuton ki, çəğın bəy dast qəte bıznon!
Isənə, Tolışi siyosətinə Navdəşənon bəpe pəxıl, cılız, cırtğoz, eqoist, kin-kudrətin nıbun! Dədurə qəpon nıjənon, çımi-çəy kırtəğ nığandon! Navəşənon ıştə xalqi potensial imkonon bəpe bə nəzər bıstənon! De populistə lozinqon xalqi dəgijne əbıni!
Imruj Tolışi siyosətinə Navəşənon əqəm çı Tolışi tarixədə riz noə, çə vaxtinə Navəşənon - Cavidani, Papoki, Mirhəsəni, ijən co yolə sərkərdon məhv kardə səbəbon, səhvon vədə-bə-vədə no-peqət bıkən, omuton, bəvədə xalqi bə çokə ruj bənen bekay!
Dədə Atropa bənə İsgəndəri nərə fateh zılmiku ıştə satropatıj de itoti şoknəş hifz kay? 20-nə əsri mionədə Mahatma Qandi Hindistanış çı ingilison çanqo de kon Siyosəti beroxne? Nelson Mandela ıştə Afrika zəncionış de kon siyosi taktika ozodış kay!? Xalqon tarixonədə jıqo mudriə Navəşənonku ve misalon bəbe vay! Bəpe jıqo nomunon Tolışi siyosətinə Navəşənon xəyli analiz bıkən, nəticə bekən, boştə xalqi jiemoniro optimal duzə roy pəydo bıkən!
Isə dınyo sivil xalqon bə Demokratiyə meyl kardən. Çı Demokratiya mionədə bə Avropa ölkon ısə boy, ıştə sərhədon arəku peqətdən. Dınyo xalqon mandən dı roy cobədə! İ tərəfıj siyo zılmət - Diktaturaye, i tərəfən Həşi damə - Demokratiya! Tolışon kon ro pidə? Diktatura, ya Demokratiya? Bə Tolışi tarix odeəsyədə - vindəmon ki, Tolış de çı Məzdəki zəmonəku jıqo hejo bə Demokratiya meyl kardə xalqe! Parodaksal hol əve ki, çəy ozodəti hejo bə Demokratiya ğıbon şə! İntasi, ısə Dınyo xalqon çə devriku jıqo Demokratiya barədə xəyli bə nav omən! Madəm ki, Dınyo xalqonən qədə-qədə bə Demokratiya meyl kardən, bəvədə Tolışən hejo bəpe ın roy dəvomkə! Çumçıko, Dınyoədə insonon ta dosə ımrujnə ruj de i yəndı çı Demokratiyasə çokə munasibətjon kəşf kay zınə ni! İsə boy, ımən fakte ki, Dınyo kali xalqon hələ ısə-ısə bə qıyəvənon! Demokratiya nomə qəteədə bəvon ujə-ujə omedə! Jıqo antoqanist "siyo mustəviədə” Tolışi siyosətinə Navəşənon bo xalqi inkişafi kon optimal roy məsləhət kadən? İntasi, çəmə xalqi de ənə çokə xosyəton, kali dədurə xosyəonjən heste ki, deəvonən ha Navəşən çətin bə sə vay bızıno!
Azərbaycon həm çı tolışon, həmən yo jiemon kardə co xalqon inə vətəne! Isə boy, de aşmardə hisobi, həməsə ve Azərbaycani Dəvlətmandəti ofaya kardə xalq – tırkonin! Təbi ki, Dəvləti zıvonən – tırki zıvone! Şoydimon ki, bı çandə əsron tolışon de tırkon i vətənədə hejo dıli-sıxto, mehriban jiən! Bı jiemonədə Dəvləti zıvon tırki zıvonən bıbu, bəy de yolə hurməti bərobər tolışon ıştə inə zıvonjonən dosə ımrujnə ruj nığojon doə! İntasi, oxonə sa penco sorədə tolışi hisob bənə pozə kijon hisobi şe-şe kam bə! Yəne, bı soronədə tolışon co xalqon dılədə qədə-qədə bo ovbe meyljon ka!
Ha! Yo lozime çı Tolışi siyosətinə Navəşəni çı ovbə xalqi dılədə ıştə xalqi milli ıştənəti, nəinki hifz kay, nığo doy, hətta baçəy təkamuli ən muasirə konseptual elmi roy pəydo kay!
Ha! Yo lozime Tolışi siyosətinə Navəşəni çı xalqi klassik, zəngin, əzəmətin, ğədimə milli-mənəvi yoddəşi bərpo kay roədə intelektual təklif!
Ha! Yo lozime ki, Tolışə Siyosətinə Navəşən çı Hind-Avropa zıvonon rişə, lesı bə Tolışi zıvoni çənə lakonik, dırıst, nam, həzin, melodik be fəlsəfi mahiyyəti de hosonə roy bo xalqi okə, bıdə xalqən bəştə inə zıvoni bənə ıştə diə şıti hurmətkə!
Ha! Ən nəhayət, yo lozime ki, Tolışi siyosətinə Navəşən bə Tolışi çı ımrujnə Azərbayconi Demokratikə prosesonədə aktiv inteqrasiya kardero ıştə ən proqmatikə, ən muasirə, ən sivilə, həmən ən xəyrinə metodon təklif bıkə!
Im məydon, ım şəyton..!
Mehdibəy Səfərov
Azərbaysani Dəvlətmandəti Nominə
Tolışi Demokratikə İbemoni sədr |
