Yeni yaradılmış Azərbaycan Dövlətçiliyi Naminə Demokratik Talış Birliyinin təsisçilərindən olan yazıçı, kinorejissor Eldəniz Quliyev noyabrın 21-də "Media forum” saytının suallarını cavablandırıb.
- Nədən belə bir təşkilat yaradıldı?
- Hər hansı bir dövlətin etnik azlıqlara yönəlik siyasətində qüsurlar varsa, dövlətçilik böyük təhlükə altına düşə bilər. Azərbaycan Dövlətçiliyi Naminə Demokratik Talış Birliyinin yaranmasını zəruri edən ən əsas amil dövlətçiliyimizi qorumaqdır. Bunu hansısa məmurun öhdəsinə buraxmaq olmaz. Siyasət o qədər sadə bir şey deyil ki, onu ancaq siyasətçilərin öhdəsinə buraxasan. Dövlətçilik naminə hər hansı etnik azlığa qarşı qüsurlu siyasətə son qoyulmalıdır. Eyni zamanda talışlar alınlarına vurulmuş "separatçı” damğasından xilas olmalıdır. Mən Lənkəranda, Astarada və digər yerlərdə olanda görürəm ki, Qarabağda şəhid olan nə qədər talış var... Bəlkə də şəhid olan talışların sayı Qarabağdan olan şəhidlərin sayından çoxdur. Eyni zamanda görürəm ki, talışlar əsgərliyə hansı sevinc hissi ilə gedirlər, özlərini necə tamhüquqlu Azərbaycan vətəndaşı sayırlar. Lakin onlara yönəlik siyasətdə qüsurları da görürəm və onda adam bunun qarşısının alınmasını istəyir. Misal üçün, Ziyalılar Birliyinin üzvü Hilal Məmmədovun şərlənərək həbs olunması.
- Biz bu mövzuya toxunacağıq. Amma bundan əvvəl deyə bilərsinizmi ki, qüsurlar dedikdə konkret nələri nəzərdə tutursunuz və bu, hansı sahələrdə özünü büruzə verir?
- Dünyada gedən hadisələr göstərir ki, etnik azlıqlara münasibətdə ayrı-seçkiliyə yol veriləndə proseslər dini ayrı-seçkiliklə nəticələnir. Dini ayrı-seçkiliyə gedib çıxan yolun sonu isə vətəndaş qarşıdurması deməkdir. Azərbaycanda bu siyasətin yürüdüldüyünün şahidi oluruq. Dövlət rəhbərliyinin vasitəsilədir, yaxud hər hansı məmurun əli ilə, amma bu siyasət yürüdülür. Professor Novruzəli Məmmədovu tutdular, məhkəmədə heç nəyi sübut edə bilmədilər, yalançı şahidləri üzünə durdurub azadlıqdan məhrum elədilər və onu həbsxanada öldürdülər. Mən bunu bütün məsuliyyətimlə deyirəm. Çünki onun müdafiə komitəsinin üzvü idim. Bu gün talışların ziyalısı olan Hilal Məmmədovun həbsi də həmin siyasətin davamıdır.
Lənkəranın, Astaranın regional televiziyası var, amma heç birində talış dilində yarım saatlıq veriliş yayımlanmır, bu, paradoksal haldır. Heç bir sahədə - təhsildə, tibbdə və digər sahələrdə ayrı-seçkiliyə yol vermək olmaz. Bu gün talışlar özlərini əsl Azərbaycan vətəndaşları saymaq istəyirlər, amma bu işə kifayət qədər badalaq vurulur.
- Azərbaycanda milliyyətindən, kimliyindən asılı olmayaraq həbs olunan, tutulan, haqsızlığa məruz qalan vətəndaşlar var. Təkcə Lənkəranın, Astaranın yox, digər rayonların da kifayət qədər sosial problemləri var. Bu problemləri etnik amillə bağlamaq nə dərəcədə doğrudur?
- Əlbəttə, biz Gədəbəyin də yollarının pis olmasını, yaxud digər sosial problemlərinin olmasını istəmirik. Biz heç Nemət Pənahlının da həbs olunmasını istəmirik. Biz istəmirik ki, konstitusiyada təsbit olunmuş hüquqlarımız – söz, ifadə azadlığı pozulsun, demokratik prinsiplərə əhəmiyyət verilməsin. İstəmirik ki, konstitusiyamızda Azərbaycan demokratik ölkə kimi göstərildiyi halda reallıqda qeyri-demokratik ölkə olsun. Bu kimi problemləri aradan qaldırmaq üçün hərə çuvalın bir tərəfindən yapışmalıdır.
Etnik azlıqlara münasibətdə qeyri-tolerantlıq göstərilməsi birbaşa dövlətçiliyə vurulan zərbədir. Yəni Nemətə olan münasibət aydın məsələdir. Amma Hilala olan münasibət ayrıdır. Görürsünüz ki, Hilal Məmmədovun müdafiəsinə dünyada neçə qrup, neçə təşkilat, nə qədər ziyalı qoşulub. Sizin qaldırdığınız məsələdə də həqiqət var, çox ehtiyatla davranmaq, ehtiyatlı olmaq lazımdır. Çünki etnik məsələ bir qığılcıma bənddir. Bizim təşkilat qığılcımın alışmaması üçün yaradılıb. Bizim məqsədimiz separatçı meyllərə qarşı çıxmaqdır.
- Bəlkə bu problemi başqa formatda qaldıra bilərdiniz? Yəni etnik faktor qabardılmazdı. Ortada Qarabağ amili də var axı. Sizə elə gəlmir ki, Azərbaycan vətəndaşlarının çoxu sizin niyyətinizi heç də xoş qarşılamaya bilər?
- Birincisi, bizim məramnaməmizdə dövlətçilik naminə fikri göstərilib və yaradılan qurum demokratik birlikdir. İkincisi, bu ideya Qarabağ probleminə də xidmət göstərəcək bir addım olacaq. Azərbaycan dövlətçiliyində etnik azlıqlara münasibət günü-gündən yaxşılaşsa, ermənilər də bunu görəcəklər. Əslində ermənilər də əllərində şüar ediblər ki, görürsünüz, ləzgilərə münasibətdə, talışlara münasibətdə filan faktlar var və niyə biz Azərbaycanın tərkibində olmalıyıq? Bu gün bizim niyyətimiz də odur ki, ermənilərin "niyə” sualına yaxşı bir nida işarəsi olmaqla cavab verək ki, Azərbaycan dövlətçiliyi müqəddəsdir və bu ölkə həqiqətən də tolerant ölkədir. Bu birincisi.
İkincisi, bilirsiniz ki, mən Azərbaycan Ziyalılar Forumunun təsisçilərindən biriyəm. Eyni zamanda Azərbaycan Ziyalılar Birliyinin sədriyəm. 10 ildir bu qurumlarda fəryad qoparıram: milli-mənəvi dəyərlər sistemini hifz etmək, Azərbaycanda demokratik islahatlar aparmaq, ölkəni vətəndaş qarşıdurmasından uzaqlaşdırmaq, ədaləti bərpa etmək uğrunda mübarizə aparıram. Mən uzun illərdir ki, bu problemləri qaldırmağa çalışmışam.
- Qeyd etdiniz ki, talışların sıxışdırılması halları var və onları qabardırsınız. Eyni zamanda bildirirsiniz ki, ermənilərə Azərbaycanda etniklərlə bağlı problemin olmadığını göstərəcəksiniz. Problemləri qaldırdığınız halda bunun əksini ermənilərə necə sübut edəcəksiniz?
- Siz məni öz sözümdən tutmayın. Amma hər hansı bir problemi qaldırmasaq, onda həmin problem faciəyə çevrilir. Necə ki, Qarabağ problemini bilib susa-susa, yalan danışa-danışa, cəbhə bölgəsi haqqında dolaşan informasiyaları gizlədə-gizlədə müharibəni uduzduq və problem faciəyə çevrildi. Problemin qaldırılması onun həll olunmasında əsaslı bir addımdır. Həll olunan məsələlər artıq Azərbaycana süni problem yaratmaq istəyən qruplar, separat dəstələr üçün bir ibrət dərsi olacaq. Mənə elə gəlir ki, bu məsələlərə bir az dərindən baxmaq lazımdır. Yəni aysberqin təkcə görünən tərəfi haqqında deyil, görünməyən tərəfi haqqında da fikirləşmək lazımdır.
- Nə üçün bu təşkilatı indi yaratmaq fikrinə gəldiniz? Mətbuatda informasiyalar gedir ki, Rusiyanın Azərbaycanda etnik qrupları qızışdırmaq istəyi var. Niyə indi yaradırsınız bu təşkilatı?
- Elə ən birinci Rusiyanın Azərbaycanda etnik qrupları qızışdırmaq cəhdinin qarşısını almaq üçün. Bizim bu təşkilatın yaradılmasında Rusiyanın əli yoxdur və ola da bilməz. Hesab edirik ki, Qarabağ faciəsinin yaranmasında, problemin böyüməsində əsas səbəbkarlardan biri Rusiyadır, eyni zamanda Azərbaycanda bəzi etnik azlıqların separatçı meyllərə yuvarlanmasında Rusiyanın rolu böyük olub. Biz həm də buna qarşıyıq.
- Azərbaycan Dövlətçiliyi Naminə Demokratik Talış Birliyini təsis etmək üçün kimlərlə məsləhətləşmisiniz?
- Allahım və vicdanımla. İkincisi, talış xalqının ziyalıları, ağsaqqalları, alimləri, din xadimləri və mütərəqqi fikirli insanları ilə.
- Yeni yaradılan bu təşkilatın vaxtilə cənub bölgəsində separatçı rejim qurmaq istəyən, hazırda mühacirətdə olan Ələkrəm Hümbətovla hər hansı əlaqəsi varmı? Ümumiyyətlə, sizin Ələkrəm Hümbətova münasibətiniz necədir?
- Bizim Hümbətovla heç bir münasibətimiz yoxdur, olmayıb və olmayacaq da. Ələkrəm Hümbətovun ən yaxşı hərəkətlərindən biri o olardı ki, bu işə qarışmasın və heç vaxt burnunu bu məsələyə soxmasın. Ələkrəm Hümbətov əslində talışın xoşbəxtliyi haqqında danışa-danışa onu bədbəxt edən insanlardan biridir.
- Təşkilatlanma baxımından planlarınız nədir?
- Artıq bəzi yerlərdə görüşlər keçirmişik və nümayəndəliklərimiz yaranıb. Biz bir neçə aydır bu işlə məşğuluq. Yerlərdə də bunu normal qəbul ediblər. Talışlar xeyli parçalanıblar. Kifayət qədər xırda-xırda təşkilat, mədəniyyət mərkəzi yaradıblar. Amma bir məqsəd var: talışlar Azərbaycanın bərabərhüquqlu vətəndaşı olsunlar. Bu addımı atmalıyıq, buna yardımçı olmalıyıq. Onlar istəyirlər ki, öz mədəniyyətləri, öz dilləri, öz mədəni irsləri, mənəvi dəyərləri qorunsun. Bu deyilənlər həm də Azərbaycan Konstitusiyasında təsbit olunub və burada qəribə heç nə yoxdur.
- Azərbaycanın cənubunda yaşayan vətəndaşlarımız üzləşdikləri problemlərini nə dərəcədə etnik amillə izah edirlər? Yoxsa təşkilat yaradırsınız deyə problemləri bu cür izah edirsiniz?
- Həm Azərbaycanın ümumi problemlərini, həm də öz çətinliklərini qaldırmaq və həll etmək, eyni zamanda Qarabağ probleminin həllinə töhfə vermək üçün bir neçə mərkəz birləşməyi qərara aldı, mən də onlara kömək göstərmək qərarına gəldim.
- Hansı siyasi qüvvələrlə əməkdaşlıq etməyi planlaşdırırsınız?
- Biz Azərbaycanı demokratik görmək istəyən, Azərbaycan dövlətçiliyini müqəddəs sayan, Azərbaycan dilini, dinini əsas götürən, uca tutan və hansı cəbhədən olmasına baxmayaraq dövlətin mənafeyini yüksəkdə tutan qüvvələrlə əməkdaşlıq etməyə hazırıq.
TALISH.ORG
|