De "Nazənin dokhtare Qilon” nomi dınyoədə məşhur bıə Tolışə kinə - de ROOHƏNQİZi mısohibə
Dəvardə əsri 60-nə soron oxoədə İroni Qilon ostani Masal rayonədə ROOHƏNQİZ nomədə qıləy tojə astovə dəvəşəy... Ləzi (tikə) dənivarde ki, im astovə ruşnə çı Rəşti, peşoən çı Tehroni milli tele-radio efiriku bə dınyo ve məmləkəton dətıvəy... "Nazənin dokhtare Qilon” nominə məşhur bıə ım xosə kinə ıştə inə zıvonədə - tolışiədə handeədə, deştə şinə-şəkə mahneon çəmə-Azərboyconi tərəfi tolışonən dıli xəyli şo kardedəbe... Əmmo, ım şoyəti ve dənikəşe...
1975-nə (de İroni təqvimi 1354-də) sorədə miyonə məktəbi sə kardə bəpeştə Roohanqiz xanım bə şu şedə, hejo həmonə soriyən deştə şuə ivırədə bə İsveçi Universitetondə bo hande dəro qıniyedən... Roohənqiz xanım çı Avropə nominə Qeteborq Universiteti (İsveç) beynəlxalğə iqtisadiyot iyən pedaqoqikə şobə oroxniyəşe. Haliyədə (ısət) miyonə məktəbədə "beynəlxalğə ədəbiyot iyən mədəniyət” fənniku dərs doydə. 4 qılə əğılış heste. Çəvonən ali təhsil hesteşone, həmən İron ədəbiyoti, əçəy mədəniyəti Avropə məmləkətonədə təbliğ iyən təmsil kardedən. Roohənqiz xanımi rukə əğıl - 23 sininə zoəş həm bəstəkore, həm pianiste, həmən tənbur, qitarə i.c. musiqiyə alətonədə ifo bıkə sənətkoye. Ə qılə zoonən qərəz ıştə əsosə ixtisosi, de musiqi, de film kəşe, de şairəti dastko bedən. Roohanqiz xanum hələ tələbə beədə İsveçi iyən Avropə ve mədəniyə tədbironədə iştirok kardedəbe.Təbii ki, dəçəy iştiroki dəvardə konserton rəyrə nişo doydəbin İronədə, Qilonədə- mığənni ıştən Vətənədə.
1979-nə sori İronədə bino bıə İslam inqilobi bə Roohanqiz xanımi dınyovindemoni ve təsir kardışe. Bə vaxti çı İroni ve mığənniyon iyən co sənət xadimon ıştə Vətəni tərq kardedəbin. Çə vırə milli tele-radio efironədə kinə-moynon hande i mıddət ğədəğən be. Hərçənd ki, Roohanqiz xanımi hələm im inqilobiku xəyli bənav İronış tərq kardəbe, hejo bə İslam dini ğaydonən çok riayət kardəbe, bəştə milliyə adət-ənənon lap İsveçədən noğo doydəbe. Əçəy şəxsən bə Vətən şe-omeyo hiç ğədəğə nıbe, əmmo, əy bə həmməy İronıjə jenon-kinon ıştə həmrəyəti nişo doyro i mıddət nahandışe... Bəbe vote ki, tovə 2000-nə soron sıftənə rujon Roohənqizi sədo nome... Əv əncəx bəştə tələbə iyən şoqirdon çe İroni, Qiloni iyən Tolışi ğədimə folklorə musiğiku dərs doydəbe.
Çəmə ım tojə əsri sıftəku de kali Avropə iyən Amerikə ironşınoson, folklorşınoson xahişi Roohənqiz xanım sənibəton (tojədən) bə səhnə beşedə. 2005-nə sorədə ıştə iminə diski, peşoən, navkonə vaxtonədə de Qilon ostani Fuməni mənzəron fonədə handəbıə "Nazənin dokhtare Qilon” nomədə 12 qılə kanə mahneonku ibarət video-diski va doydə. Ləzi bədiqə, ımon iyən "Bıvoy, Voş!” nomədə co video-diskion dastbədast nəvedə həm Avropədə, Amerikədə, həmən çəy ıştən Vətənədə: İronədə, Azərboyconədə, həm ironıjon, azəriyon, tolışon, həmən co milləti nomi bınovonon dastədə.
Məhz çı Roohənqiz xanımi zəhməti nəticədə kinonku ibarətbıə İronı xəlğon ğədimə mədəniyəti nişo bıdə "Vareş” folklor ansambl ofəye bedə. Çı ansambli Qeteborqi (İsveç) ən mohtəşəmə zalədə doəbıə konsert əçəy şohrəti sənibəton (tojədən) bərpo kardedə. Qermaniyə, Fransa, Polşə iyən co Avropə olkonədə dəvordıniyəbıə beynəlxalğə konserton mısobiqə laureat be bəpeştə, ponə sori çı Roohanqiz xanımi Kanada Toronto şəhərədə "İroni xəlği mahneon” tərənnum kardə "Sərv” ansambli tərkibədə vey yolə konsertə tədbir dəvardedə . Roohanqiz xanımi şinə-şəkə sədo de interneti vasiton iyən bə dınyo pay-baxş bedə... Hələm ımsor çı dınyo çand məmləkətiku dəvətış sə Roohənqiz xanımi, navədə vey-vey oğoron çəş kardə...
Im internet vasiton qıləy koməqəti əv be ki, əmənən de Roohanqiz xanımi rubəru (dimbədim)beşimon, çəyku mısohibə peqətımone. Əçəy Tolışi Masal ləhcədə iyən farsi zıvonədə nıvıştəyon bə çəmə zıvoni peqordın Kuroş Məmmədovi (Moskovə) iyən bə Fərhad Daneşi (İnqiltərə) minnətdorəti ifodə kardedəmon.
- Roohənqiz xanım, sıftə, şıməni "Tolışi Sədo” qəzeti səhifonədə vindero xəyli şomon. Çəmə redaksiyə, qəzeti bahandon iyən cəmə tərəfi (Azərboyconi) həmməy millətpiə tolışon nomo bəşmə səlom rosnedəmon. Əmə çok zınedəmon ki, şımə həm bəştə vətəni –İroni, bəştə inə zıvoni – bə tolışə zıvoni, bə Qiləki, həmən bə co ironıjə xəlqon ğədimə (folklorə) musiği sənəti vey angıliyon. Zəhməte, bıvotənən, çiçe im məhəbbəti sırr?
- Sıftə, azən ıştə səlomon rosnedəm bəştə həmməy həmvətənon – bə Azərboyconi Tolışon! İftixor kardedəm ki, çımı həmvətənon bəçımı sədo quş doydən. Səlom bıbo bə çəmə yolə doktori (H.M.) ki, şəxsən demı ım mısohibə peqateyo vaxt pəydo kardəşe iyən az deəy misohib be boştəno fəxr zinedəm. Səlom viğandedəm ım rujnomə (qəzet) iyən ıştə milləti həxədə kitobon çap kardəkəson ki, ıştə xəlği sərvəti noğo doydən, təbliğ kardedən. Səlom bıbu bəçəmə həmməy millətpiə tolışon.
Az qıləy ruşonfikə xıyzono çı moəku bıəm. Dədəm çı Qilonı şərqiku, inəm Masalikuye. Çımı dədə çı Tolışon zıvoni iyən mədəniyəti lap nığıliku umutəkəs bıə. Məhz esət Qiloni ve Tolışə şair, ənıvışt, tarıxi zınə alim ya co mədəniyətə xadimon bə vaxti çımı dədəku dərsışon qətə. Çımınən bəştə inə zıvoni – bə tolışi məftunəti çı dədəmku omə. Peşo tale jıqo vardışe ki, ıştə Vətəniku xəyli diyəro eqınim. Əmmo dılım vətəno bıə hejo. Əğılonım esət həmməy yolin , həmməy ali təhsil hestışone. Qurbəto moəku bıbonən, ıştə inə zıvoni – tolışi çok zınedən. Sıvoy ıştə ixtisosə sənəton, çəvon həmməy deştə xəlği iyən de İroni musiği təbliği dastkoyin. Çımı həmro çand qilə sahədə ali təhsil hestışe, sosioloq-ekonomiste, həmən ədəbiyotşınose. Az ıştənən esət İsveçədə musiqi fənniku dərs doydəm, pedaqoq-mıəllimim.
- Roohanqiz xanım, çəmə tərəfi tolışon barədə yəğın ve çiyon zınedon, i ruj dəvon vindemon karde əpiyone?
- Həlbət ki, əvoni çok zınedəm. Az şımə tərəfi tolışi - çəmə tərəfi tolışiku hiç vaxt co kardəmni, har dıynən bənə i xəlği diyə kardəme. Xıdoku orzum heste ki, i ruj əvoni lap nezədə bıvindım, dəvon ıştə inə zıvonədə sıdqi-dıliku bə dıli-puri qəp bıjənım iyən bə çəvon şərəfi Azərboycono qıləy yolə konsert təşkil bıkəm.
- Roohanqiz xanım, votedəyon ki, şımə əğılon Avropədə moəko bıbunən iyən çand sənəti soyb bıbunən, əmmo iyən jəqo, ıştə inə zıvoni zınedən, ıştənə mədəniyəti təbliğ kardedən. Əmmo çəmə tərəfədə - ıştə vətənədə jiə kali tolışon qədə-qədə ıştə inə zıvoniku qardedən, bə co zıvoni meyl kardedən… Çiç məslohat kardedon bəvon?
- Həlbət, bəştə hırdənono hovuja ro okarde vacibe ki, bıdə har co zıvoniyən umuton. Əmmo əvon bəpe ımiyən çok bızınon ki, har xəlği kəy kilid (haçər) əçəy inə zıvone.
- Bə "Tolışi Sədo” qəzeti çı tovsiyon hestone?
- Bə rujnomə fəalon, ənıvışton məslohat əkəym ki - ıştə milləti- Tolışi rişə ğoym oğaton ki, bıdə arəku benışu. Yolon tovə esəti oqətəşone, əmonət doəşone bəmə, əmənən bəpe noğo bıdəmon əy de Xıdo hovli-ğıvvəti. Bəpe həmməy bə ico zəhmət bıkəşəmon ki, çəmə omə nəsliyo yolə ibrət bımandı. Har məskənədə bıjiyəmonən bəpe ən bılındə vırədə ıştə tolışəti bınəmon, bə Xıdo vey şukur bıkəmon ki, əmə tolışimon. Bı roədə səbarz bıbənən, hərəbəxt bıjiyənən...
Materiali hozobıkə: Çarbədar
|