Bölümlər

Талыш xəbərləri
Azərbaycan
İran
Dünyada
Голос Талыша
Müsahibə
İnsan hüquqları
Beynəlxalq hüquq
Talış dili və ədəbiyyatı
Talış incəsənəti
Talış tarixi
Şəxsiyyətlər
Bizim kitabxana
Təbabət
İdman
Onlayn TV
Karikaturalar

Голос Талыша


Известные события, произошедшие с моей семьей за последние годы, всколыхнули нашу жизнь до основания.

Axtarış

Tolışi xəbon

Xıdo rəhmətkə Əli Rzayevi... 
Fərzəndon 
Bastari musibət (aktual hukayət) 
Bə çəmə alimə zoon afərin bıbu 
Aydın müəllimi de şair Xilqəti musahibə 
Çı mardə odəmi nomi bə jurnali redaksiyə heyət çokonə dənəmon? 
Tolışi mətbuat tarixədə tojə cən - "Aləm" jurnal çapo beşə 
Xatirə ruşnədə dili söhbət (6) 
Xatirə ruşnədə dili söhbət (5) 
Xatirə ruşnədə dili söhbət (4) 
Xatirə ruşnədə dili söhbət (3) 
"KUL" sıxani mənon 
Xatirə ruşnədə dıli sohbət (2) 
Xatirə ruşnədə dıli sohbət 
“Honi çəşmə"ro vəsə 
ÇE? ÇI? 
Əv kiye? 
Şahmirzə Tolışəxun - 60 
Tolışi talantə şair Şamirzə TOLIŞƏXUN (10.07.1955 - 18.11.2014) 
Tolışi talantə şair Şamirzə TOLIŞƏXUN (10.07.1955 - 18.11.2014) 
Baləddin VEŞO şeronədə pencli janr 
De şair Baləddin VEŞO müsahibə 

Top

Новрузали Мамедов
Марьям МАММАДОВА. Трагедия одной семьи. 2013
ГИЛАЛ МАМЕДОВ на свабоде!
Talış dilinin hazırkı durumu ilə bağlı Azərbaycan Talışların İctimai Şurasının MÖVQE SƏNƏDİ
ATİŞ-in Milli azlıqların müdafiəsi haqqında çərçivə Sazişi ilə bağlı hesabatı

Statistika

Главная » 2010 » Декабрь » 23 » Talış dili və mədəniyyəti
17:58
Talış dili və mədəniyyəti
Biz niyə Talış dilini təbliğ edib, onun öyrənilməsini vacib sayırıq?

Talişlar Azərbaycanimizin qədim və aborigen etnosudur. Zatən bunu isbatlamaq, bunu sübut etmək üçün dağa-daşa düşüb Amerika kəşv eləmək lazım deyil. Elə Azərbaycanımızın  topoqrafiyasına, dövlət dilinin leksik tərkibinə vicdanla nəzər salmaq kifayətdir.

Bəs görəsən alimlərimiz, Azərbaycanı tədqiq edən tədqiqatçılarımız bu sadə həqiqəti görmürlərmi? Təbii ki, görürlər və bu həqiqətləri gizlətmək üçün dəriden-qabıqdan çıxırlar. Oxucunun "niyə" sualı verə biləcəyini bilərək bəzi məqamlara aydınlıq gətirmək istərdim. Əvvala onu xüsusi vurğulamaq istəyirəm ki, Azərbaycanın əksər alimləri, utandırıcı hal olsada, bir siyəsətə qulluq edirlər: "türkün deyilsə,  ya ərəbin, ya latının, ya da farsındır".  Lap erməninin, gürcünün də ola bilər, amma Talışın olmamalıdır. Məsələn: Səkinə adı. Hələ sovet dönəmində çap olunan "Adlarımız" kitabından oxuyuruq: "Səkinə ərəblərin sakin sözündən götürülmüş addır". Bəs Səkinənin Talış sözu olub "baş qız" mənasını verdiyini yazsaydılar nə dəyişəcəkdi ki?! Heç nə. Sadəcə "Talışa yasaq" prinsipidir. Və ya qız qalasınn su saxlanc yeri olan "ovdan". Nədənsə bunu da farslara calayırlar. Cənablar, irandilli xalqlar arasında yalnız Talışlar suya "ov" deyirlər. Və yaxud "astronom" sözü-alimlərimiz, dünya alimlərinin heç bir söykənəcəyi olmayan fikrini əsas gətirirlər ki, astronom latın sözüdür.  Çox maraqlıdır ki, həmən sözün açmasını bir yana aparıb çıxarda bilmirlər. İndi mən "astronom" sözünün açmasını versəm separatçımı olacam? Təbii ki, yox! Bəs görəsən "astranom" nə deməkdir? Mən "astranom” sözünü üç hecaya bölürəm: Asto-ulduz, rö-yol, nom-ad, vəssalam! Qısaca-"ulduz yolunun adı”-bu qədər sadə.
           
Zəruri haşiyyə: Bir Kəlbəcərli dostumdan rayonlarının adının mənasını soruşdum, "bilmirəm!" cavabını verdi. Dərinə varmadıq, zatən mənim üçündə Kəlbəcərin nə məna verdiyi elədə önəmli deyildi. Amma iş elə gətirdi ki, Lerikdə bir kəndin yolu barədə soruşdum, həmsöhbətim, ahıl yaşlı bir kişi həmən kəndin yolunu belə xarakterizə etdi: "Çə di roadə kələn bə cərə", yəni ki, "həmən kəndin yolunda kəl də gücə düşər". Onda mən Kəlbəcər sözünün açmasını başa düşdüm, sadəcə sözə fikir vermək lazımdır. Heç bir hərf artırmadan-azaltmadan: Kəl bə cər-kəlin gücə düşdüyü yer.
           
Yox, mən bunları yazmaqla heç kəsə qarşı heç bir iradda bildirmirəm, sadəcə olaraq Talış dilinin necə vacib bir dil olduğunu göstərmək istəyirəm. Yenə də sübutmu? Buyurun: Həştarxan. Bildiyimiz kimi Volqa çayı Xəzər dənizinə tökülən yerdə delta əmələ gəlib. Bəs bu deltanın şaxələrini-qollarını saymısızmı? Yox? Amma qədim Talışlar sayıblar və həmin yeri "həstarxon"-"səkkiz arxlı" adlandırıblar, yenə də heç bir hərf artırmadan-azaltmadan biz bu sözün mənasını anlaya bilirik. Bəs bu sözlərin, həmçinin də Savalan, Kaspi, Zərdab, Mardakert, Mərdakan, Xırdalan və daha onlarla, yüzlərlə yer adının dəqiq açmasını versək Azərbaycan qazanmazmı? Təbii ki, qazanar. Biz bunları yazmaqla separatçılıqdan (yeri gəlmişkən, Lənkəranda Separadi kəndi də var, se-üç, para-bölünmüş, di-kənd menasını verir, bunu elə-belə yazdım) çox-çox uzagıq, sadəcə bizim bildiyimiz həqiqətləri sadə Azərbaycan vətəndaşının da, dilindən və dinindən asılı olmayaraq, bilməsini istəyirik.
           
Hörmətli Oxucunu yormaq istəmirəm, özüm üçün yəqin etdiyim bir həqiqəti ziyalılarımıza, hökumət və dövlət rəsmilərinə çatdırmaq istəyirəm: Talış dilini qorumaq lazımdır, Talış dilinin tədqiqi ilə məşğul olanları həvəsləndirmək lazımdır. Bu Azərbaycanımıza lazımdır, bu gələcək nəsillərə lazımdır. Amma çox təəssüf ki, biz əksinin şahidi oluruq, Talış dilinin tədqiqi ilə məşğul olanları hər vəclə bu yoldan sapındırmaga çalışırlar, sapındıra bilmədiklərini isə şəhid ustad Novruzəli Məmmədov kimi gec təsir edən iynə ilə "susdururlar". Biz müəllimimiz kimi şəhid olmaga hazırıq, ta o vaxtacan biz şəhidlər verəcəyik ki, bu iqtidar bizim Talış dilini tədqiq etməyimizin dövlətimizə-dövlətçiliyimizə heç bir ziyan gətirmədiyini, əksinə, xeyri oldugunu anlasın, başa düşsün.
           
Yazıya az da olsa dəxli var: 1993-cü ilin əvvəli idi. Bizim qırıcı təyyarələrimiz ermənilərin mövqelərini tez-tez bombalayırdılar. Lakin bombardimana dəqiqələr qalmış ermənilər haranın bombardiman ediləcəyini bilib, xüsusi yerlərdə gizlənirdilər. Əslən Lerikli olan polkovnik Cavadovun (o, Belarussiyada yüksək vəzifəsini buraxıb milli kadr kimi Azərbaycana gəlmişdi və deyəsən yenə də Belarussiyaya qayıdıb və orda müdafiə nazirliyində yüksək vəzifədədir) təklifi ilə ali komandanlıq qırıcıların uçma vaxtının və bombalayacağı ərazinin koordinatlarını aşagı hərbi hissələrə Talışca ötürmək qərarı verdi və bu işin təşkili mənə tapşırıldı. Çox qısa bir vaxtda ermənilər çoxlu sayda canlı itgilər verməyə başladılar. Azərbaycan ordusunun zəfər yürüşü başlamışdı. Artıq qoşunlarımız Xankəndinə çatırdılar və bu vaxt yalançı vətənpərvər-türkçü Əbülfəz Əliyev əmrlərin Talışca verilməsini yasaq etdi. Çox güman ki, Əbülfəz Əliyevin belə qərar verməsinə onun ətrafına yerləşdirilmiş erməniəsillilərin təzyiq-təbliğatları səbəb olmuşdu, hər necə olsada bu Azərbaycanımıza qarşı bir xəyanət idi ki, acı nəticələrini bu gün də  dadırıq...
            
Rafiq Cəlilov,
Celiılovrafıq@mail.ru
Tolışi Sədo, №4, 2010
 
Категория: Talış incəsənəti | Просмотров: 2363 | Добавил: admin | Рейтинг: 5.0/3
Всего комментариев: 1
1 Kadusya  
0
Kur deltasindaki sozu talishcadan bashqa dlda manalandirmaq elm zidir...Chunki bu yerlarda protalishlar ysjhayiblar... Astrono sozuu da hind-avropa dillarinin aksrinda eyni manalandirmaq oar o cumladan talshca..Qaldi TAT dilind olan topnimlari talishca manalandirmaqva sair esiyalari ancaq va ancaq cafangiyyat adlaniraq olar...Agar bela talish dilni arashdracagiqsa ela arashdirmasiz amaq yaxshidir...Elmi-filoloji metoddan kanar bu cur havaskar ishlar ancaq millatimizi geri salaaq...

Добавлять комментарии могут только зарегистрированные пользователи.
[ Регистрация | Вход ]

Sayta giriş

Xəbər xətti

ATİŞ-in Milli azlıqların müdafiəsi haqqında çərçivə Sazişi ilə bağlı hesabatı 
Talış xalqı Azərbaycanda yarımkölə şəraitində yaşayır 
Milli azlıqlarla bağlı Avropa Şurasından Azərbaycana tövsiyələr verilib 
Azərbaycan Talışların İctimai Şurasının Azərbaycan ictimaiyyətinə MÜRACİƏTİ 
Prominent Talysh activist dies in prison in Azerbaijan 
Talış dilinin hazırkı durumu ilə bağlı Azərbaycan Talışların İctimai Şurasının MÖVQE SƏNƏDİ 
ŞİMON! 
Ази Асланов - Генерал Шимон (Генерал Вперед) 
СКАЖИ СВОЕ ИМЯ, ТАЛЫШ 
Zülfüqar Əhmədzadə: Azərbaycan milli ədəbiyyatının  tərəqqipərvər siması 
No free speech for ethnic minority 
Avropa Şurası: Azərbaycanda etnik azlıqların hüquqları ilə bağlı qanunvericilik yoxdur 
''Hökumət milli azlıqların mətbuatına dəstək vermir'' 
Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə açıq məktub 
Masallı rayonun Kubın kəndi və onun ətraf toponimləri 
Atam Vəkil DADAŞOV əsil dövlət adamı idi 
Mətləb Pero Dadaşov həbsindən yazır (III yazı) 
Mətləb Pero Dadaşov necə həbs edilməsindən yazır (II yazı) 
Mətləb Pero Dadaşov necə həbs edilməsindən yazır 
ƏHƏD MUXTAR-80 
Ahoşta (Əhoşte) 
Müəllim zindanda da müəllimdir... 
Б.В.Миллер. Талышские тексты 
Talış dilində ü/u səsi 
Allahverdi BAYRAMİ. ĞƏLİZƏXUN (2 pərdəynə 7 şiklinə pyes) 
Allahverdi BAYRAMİ. ƏMONƏT ( İ pərdəninə 3 şəkilinə pyes) 
Rusiya talış ictimai təşkilatları 1993-cü ildə Talışda baş verən hadisələrin 24 illiyini qeyd etməyə hazırlaşır 
ŞİRİN YALAN, YOXSA ACI HƏQİQƏT? 
DIZDİPOK 
Свадьба – Способ Сохранения Талышского Языка 
Talış dilindəki sözlərin təbii xüsusiyyətləri 
Hilal Məmmədov Eldəniz Quliyevi təbrik edib 
Талыши хотят читать, писать и смотреть на родном языке 
Hilal Məmmədov: "Hakimiyyət istəyir ki, bütün sosial və etnik qruplar arasında qarşılıqlı etimadsızlıq mühiti olsun" 
Əli Nasir - Talışın Firdovsisi 
Талышское слово «cо» (двор) в виде морфемы в современных индоевропейских языках 
Talışın əbədiyanar məşəli 
Новрузали Мамедов – 75 (Novruzəli Məmmədov – 75) 
Это не трагедия одной семьи, а трагедия нашей страны, нашей Родины! 
К юбилею Светланы Алексеевны Ганнушкиной! 
Hilal Məmmədov İsa Qəmbəri 60 illik yubleyi münasibətilə təbrik edib 
Xərçəngin dərmanı tapılıb 
Azərbaycan höküməti TALISH.ORG saytına girişi dayandırıb 
“Elçibəyə acıqlandım, məndən üzr istədi” – Zərdüşt Əlizadə ilə QALMAQALLI MÜSAHİBƏ 
“Tolışon Sədo” qəzetinin əməkdaşı Azər Kazımzadə saxlanılıb 
ƏLİ NASİR əbədi haqq dünyasına qovuşdu 
Bəşərə də Allahdan bəla gəldi 
İrana ərzaq almağa gedən Astara gömrükdəki basabasda öldü 
Müqəddəs Kəbə ziyarəti, dələdüzlar, etnik mənsubiyyətə görə təhqir və 27 dövlət xadimli redaksiya heyəti 
Talışlar 
Ко дню рождения Л.А.Пирейко 
Ümid yenə də talışlaradı! 
Çılə Şəv-iniz mübarək! 
General-mayor Vahid Musayev haqqında polkovnik Isa Sadikov yazır 
"Talışsansa, məhv edib qanını da batırarlar 
Avropanın axırıncı pələngi Talış dağlarında 
Talış Mədəniyyət Mərkəzi İdarə Heyyətinin üzvü müraciət yayıb 
Xalqımız dözümlü xalqdır, DÖZƏRİK! 
“Talışam, lakin, qanım Elçibəyin qanı ilə eynidir” – TARİXİ VİDEO 
Türkün misalı! 
“Səadət taleyin biçdiyi dondur” 
Mirəziz Seyidzadənin (ƏZİZ PÜNHAN) “Divan”ında (Bakı-2008, 473 səh.) dini-uxrəvi məsələlərin yeri 
Qaraciyərin yenilənməsi və serrozun müalicəsi resepti 
Faiq Ağayev Rəşid Behbudovdan sonra bunu ilk dəfə etdi - VİDEO 
Ata və oğul: Ruhullah və Məhəmmədəli - hər ikisi siyasi məhbus