 Azərbaycanda 1989-cu ilin dekabr ayında "sərhəd hərəkati” geniş vüsət almışdı. 31 dekabr dünya Azərbaycanlılarının həmrəylik gününün tarixə düşməsində bilavasitə bu "sərhəd hərəkatı”nın xüsusi rolu var ki, bəzi oxucularımız, xüsusən də gənclər bu hadisələrdən az məlumatlıdırlar. Bunu nəzərə alaraq həmən hadisələrin aktiv iştirakçısı, öz şeirləri ilə keçmiş SSRİ-ni lərzəyə salan, milli-azadlıq hərakatının öncülü, şair Əli Nasir ilə söhbətləşdim. Müsahibim şair Əli Nasirdir.
- Şair, siz milli-azadlıq hərakatının öncüllərindən olmusunuz, AXC-nin yaranmasında iştirakınız olubmu?
- AXC-nin yaranmasında çox adamın zəhməti var, o cümlədən də mənim. Biz 10-12 nəfərlik tərkibdə Bakı şəhərində mütamadi görüşlər keçirirdik ki, həmən görüşlərdə mənimlə yanaşı Ağamalı Sadiq, Zərdüşt Əlizadə, Leyla Yunus, Arzu Abdullayeva, Əlikram Hümmətov, Əbülfəz Əliyev, Rahim Qazıyev, Etibar Məmmədov və sair aktiv bəy və xanımlar iştirak edirdilər. Mən və Əlikram Hümmətov ilk idarə heyyətinə təqdim olunsaq da, mən Lənkərandan Bakıya tez-tez gələ bilməyəcəyimi nəzərə alıb, ilk idarə heyyətində olmaqdan imtina etdim, lakin Talış zonasının 7 rayon ərazisində AXC-nin yaranmasında mənim və Əlikram Hümmətovon xidmətləri danılmazdır.
- Sərhəd hadisələri barədə nə deyə bilərsiniz?
- Sərhəd hadisələri ilk olaraq Cəlilabad şəhərindəki 1989-cu ilin oktyabr ayında keçirilən mitinqdən sonra başladı, belə ki, həmən mitinqdən sonra aktiv hərəkatçı Miralimin başçılıq etdiyi böyük bir dəstə səthədə tərəf hərəkət etdi və bəzi sərhəd dirəkləri söküldü. Elə ilk şəhidimiz – Miryisifi də onda verdik, Miralim isə bu hadisələrə görə sonra həbs edildi. O ki qaldı 1989-cu ilin 31 dekabr Astara mitinqinə, həmən mitimqə bir neçə gün qalmış mən Astara rayon milis idarəsinin rəisinə müraciət etdim ki, 31 dekabrda biz sərhəddə mitinq keçirdəcəyik, bu mitinqdə bizə qarşı heç bir təxribatın olmamasını tələb etdim. Mənimlə görüşən Astara milis idarəsinin rəisi sərhədin toxunulmazlığına kimin zəmanət verə biləcəyini soruşdu. Mən, sərhədin toxunulmayacağına zamin durdum. Bütün məsələləri danışandan sonra Bakıya zənq etdim. Məhəmməd Hatəmi, Bəxtiyat Tuncay, Rauf Şenol, Xəlil Rza, Mənsur Əlisoy və digərləri mitinqdə iştirak edəcəklərinə söz verdilər. Dekabrın 31-də Bakıdan gözlədiyimizdən də çox nümayəndə gəldi. 25 iri həcmli avtobusla Astaraya getdik və sərhəddə 5 saatlıq izdihamlı mitinq keçirtdik.
- Mitinqdə kimlər çıxış etdilər?
- Mitinqdə mən, Məhəmməd Hatəmi, Mənsur Əlisoy, Bəxtiyar Tuncay və digərləri çıxış edib o taylı- bu taylı həmvətənlərimizin ümdə problemlərindən danışdıq...
- Lənkəranda AXC-nin fəaliyyəti nə yerdə idi?
- Lənkəran – nəinki Azərbaycanın, hətta SSRİ-nin yeganə bölgəsi idi ki, AXC-nın yerli fəalları tərəfindən 1990-cı ilin 10 yanvarında Sovet hökuməti tam devrilmiş, yerli idarəetmə orqanları yaradılmışdı. Hətta Bakıdakı 20 yanvar qırğınından sonra da Lənkərandakı Xalq Hakimiyyəti 7 gün yaşadı. 26-27 yanvar tarixlərində gözü qanla dolmuş Sovet Ordusu Lənkərana yeridi və bizim bu ilk Xalq Hakimiyyətimizi devirdi və kütləvi həbslər başladı. Yeri gəlmişkən, onu da xüsusi olaraq qeyd etmək istəyirəm ki, talışlar tasrixən azadlıqsevər xalq olub zaman-zaman mürtəce rejimlərə qarşı mübarizədə birləşməyi bacarıblar...
Rafiq Cəlilov,
"Tolışi Sədo" №5, 2010-cu il
|
