 Hörmətli professor! Bir-birimizi yaxşı tanıyırıq və siyasi proseslərdə də müəyyən məqamları birlikdə keçirmişik. Şəxsiyyətinə də hörmətim var. Sizi XX əsr Lənkəran ziyalılarının öncüllərindən sayıram. "Azərbaycan Dövlətçiliyi Naminə Demokratik Talış Birliyi” (DTB) təşkilatının yaranmasına münasibətinin bu dərəcədə aqressiv olmasını anlaya bilmədim və doğrusu Sizdən bu aqressivliyi gözləmirdim. Mənə əsas verirsiniz ki, soruşum: "Hacıbaba müəllim, milli məsələləri, milli münaqişələrin yaranma səbəblərini yaxşı bildiyiniz halda milli birliyə çalışanları belə ağır ittihamlarda suçlamağınızın səbəbi nədir?”
Sovet rejimi dağılan kimi təkcə bizlərdə yox, sosializm məkanının bütün ölkələrində milli zəmində qanlı-qansız münaqişələr baş verdi və günahsız insanlar məhrumiyyətlərə düçar oldu. Özbəkistanda, Çeçenistanda, Moldovada, Yuqoslaviyada, Bolqarıstanda və nəhayət Azərbaycan və Ermənistanda milli zəmində yaranan müharibələrdə milyonlarla insan qətlə yetirildi, kəndlər, şəhərlər xarabaliqlara çevrildi, milyonlarla qaçqınlar yurd-yuvalarından ayrı düşdülər.
Dünyada 8 mindən artıq millət yaşasa da, 200-ə qədər dövlət var. Hər dövlətin də bir aparıcı xalqı, bir dövlət dili, bir hakim milləti var. Azlıqda qalan, dövləti olmayan millətlərsə həmişə dövlətlərini yaratmaq mücadiləsi aparıblar. Əksər hallarda belə mənasız mücadilələr müsbət sonluqlarla nəticələnməyib, əvəzində günahsız insanların qanı su yerinə axıdılıb. Bu, min illərin günümüzə gəlib çıxan acı nəticələridir. Lakin, dünya sivilizasiya mərhələsini yüksəltdikcə milli zəmində yaranan müharibələrə də çarə tapmaqdadır. Hazırkı dünyamızda iki üsuldan istifadə edilir: 1) Milli azlıqlar təzyiq altında saxlanılır, milli zəmində hər hansı bir cəhd amanzızliqla yatırılır; 2) Milli azlıqlara ozünü ifadə imkanları verilir, siyasi-milli muxtariyyət istisna olmaqla bütün istəkləri dövlət dəstəyinə götürülür. Rus-Sovet imperiyası birinci üsuldan amansızlıqla istifadə etdiyindən SSRİ-nin 70 illik dönəmində milli zəmində münaqişələr baş vermirdi və hətta, yox kimi görünürdü. SSRİ dağılan kimi milli məsələlər gec partlayan bomba kimi partladı və sosializm məkanının bütün ölkələrini bürüdü.
ABŞ və Avropanın inkişaf etmiş ölkələri ikinci yolu tutmaqla milli zəmində münaqişələri həll etmiş oldular. Bu ölkələrdə millətlərə özünü ifadə imkanları verildi, hər birinə dilini, dinini, mədəniyyətlərini sərbəst ifadə və inkişaf etdirmək mühiti yaradıldı, hətta, dövlət yardımları da edildi. Hələlik bu ən məqbul yol sayılır. Çoxmillətli ölkəmizdə bu imkanlardan talışlar, kürdlər, tatlar, ruslar, avarlar nədən yararlanmasın? Bu prinsiplərə Eldəniz Quliyev, Mehdibəy Səfərov və digərləri tərəfindən təşəbbüslər edilərək "Demokratik Talış Birliyi” adlı bir təşkilatın bünövrəsi qoyulub. Onun əleyhinə çıxmağın, yaradıcılarını xarici kəşfiyyat orqanlarının agentləri adlandırmağın, şəxsən mənim üçün anlaşılmazdır. Bilmədiyini demək, və dediklərini mətbuata çıxarmaq, nə yaşına, nə də başına yaraşır.
Mənə elə gəlirdi ki, 1993-cü il Lənkəran separatizminin iç üzünü görmüş, ağrısını çəkmiş bir adam belə məsələlərə həm yardımçı olmalı, həm də ideyanı ilk dəstəkləyənlərdən biri kimi mövqe sərgiləyəməlidir. Sən də, mən də yaxşı bilirik ki, Lənkəran separatizminin kökündə milli məsələlərin Stalin metodları ilə "həlli” edilmiş görüntüsü dururdu. Milli azlıqların hüquq və azadlıqları o qədər təzyiq altında saxlanılmışdı ki, ölkə dağılan kimi "milli oyanış " başladı və bu oyanış separatçı ünsürlərin nəzarətinə keçdiyindən bölgədə "TMR” adında dövlət yaradılmasına təşəbbüslər edildi. Nəticədə sənin və mənim kimi minlərlə həmyerlilərimizin qurduqları azad, müstəqil dövlətimiz soyğunçu ünsürlərin (separatçıların yox) əlinə keçdi və yaşamını itirdi. Yaşının 70-i keçməsinə baxmayaraq bu ünsürlərə qarşı mübarizədə öndə gedənlərdən birisən. Hakimiyyətin tayfa-klan metodları ilə idarə edilməsi, yeraltı və yerüstü sərvətlərinin hərraca qoyulduğu, əhalisinin az qala yarısı xaici ölkələrdə çörəkpulu qazanmağa məhkum edildiyi bir şəraitdə, milli azlıqların hüquqlarından danışmaq, insan haqlarını önə çəkmək çox çətin və bir az da gülməli görünür. Lakin, ona da sevinmək gərəkdir ki, hakimiyyətin dəmir dabanına nizə batırmağa təşəbbüslər edirlər də var. Mən səni də mövcud hakimiyyətinin dabanı altında əzilənlərdən biri sayıram. Min bir əziyyətlə yaradıcısı olduğun Lənkəran Dövlət Universitetindən əsassız ittihamlarla uzaqlaşdırıldın, Parlament seçkilərində topladığın səslər başqasının adına hesablandı, yaşadığın ev başına uçuruldu. Hətta sənin təqaüdünü belə əlindən almadılarmı? İndi sənin kimi, bəlkə səndən də artıq bu hakimiyyətin ağrılarından, repressiyalarından, təzyiqlərindən əziyyət çəkənləri Moskvanın, Tehranın agentləri adlandırırsan?
Başa düşə bilmirəm, talışların daha artıq "kalpak” altında sıxıldığı indiki şəraitdə kimlərsə təşəbbüs göstərib "Demokratik Talış Birliyi " adlı bir təşkilat yaradaraq məram və məqsədini də elan edirlər və sən də ağına-bozuna baxmadan onları xarici kəşfiyyata işləyən agentlər adlandırmaqla nə demək istəyirsən. Sən talışların millət kimi indiki acınacaqlı durumu ilə razılaşırsanmı? Səni qane edirmi ki, bu millətin mədəniyyəti tapdaqlar altında qalsın, dilində televiziya verilişləri yayımlanmasın, qəzet, jurnal, kitab çapına icazə verilməsin, onların siyasi proseslərdə iştirakı yasaqlansın, işsizlikdən gəncləri küçələrdə avara-sərgərdar gəzsinlər, Rusiya bazarlarında alverçiliklə çörək qazanıb separatçı ünsürlərə qoşulsunlar?
Müsahibəndə: "Qeyd edirlər ki, Azərbaycanın cənubunda 1,5 milyon talış yaşayır. Yalan deyirlər” - ifadəsini işlətmisən. Qeyd edim ki, bu ölkədə nə talışların, nə türklərin, nə ləzgilərin, nə də digər millətlərin sayları dəqiq bəlli deyil. Çünki bu işi görməli olan dövlət qurumları bütün siyahıyaalmalarda millətlərin saylarını məqsədli şəkildə dəqiqləşdirmir və ya olduqlarından yüz dəfələrlə az göstərir. Əgər 1,5 milyon rəqəmi yalandırsa, düzünü bilirsənmi? Bəlkə sənin xüsusi siyahıyaalma sistemin var, bizim xəbərimiz yoxmuş. Onda açıqla, qoy hamı, ən əsası da talışlar bilsinlər ki, onların nə qədəri bu ölkədə yaşayır. Yox, bilmirsən, bilə də bilməzsən. Hakimiyyətdəkilərimiz baş tutmayan "vahid sovet xalqı” ideyasını "müstəqillik” dövründə "vahid azərbaycan xalqı” adı ilə reallaşdırmağa girişiblər. Yəqin ki, "deputatımız” Hadı Rəcəblinin müsahibəsində də bu istiqaməti sezməmiş deyilsən. Ölkəmizdə millətlərin sayı haqqında bütün məlumatlar nisbi xarakter daşıyır. Sanki bu nisbilikdə hər şey asan başa gəlir, hakimiyyətdəkilər üçün "təhlükələr” minimuma enir, despotizn çiçəklənir. Məmur ordusu dərk edə bilmir ki, gələcək nəsillərə ağır bir miras qoyurlar, gec partlayan bombalar istehsal edirlər.
Bu Vətən bizimdir, min illər əvvəl də bizim olub, qiyamətə qədər də bizim olacaq. Hakimiyyətsə gəldi- gedərdi, onu bizlər millətlərimizin istəyinə uyğun formalaşdıra bilmədiyimizdən ağrılarını çəkirik, haqlarımızın tapdamasına, hüquqlarımızın pozulmasına qarşı mübarizələr aparmaqda çətinliklər çəkirik. Bu minvalla da gələcək nəsillərimizə ağır və bağışlanmayacaq bir miras qoyuruq. Bu gün Azərbaycan müstəqil dövlətdir. Elə bir müstəqil dövlət ki, vətəndaşlarının 80-90%-i bu müstəqillikdən beziblər. Sovet dönəminə nostalji hissləri ilə yaşayanların sayı ilbəil yox, aybaay, günbəgün artır. Neçə illər idi ki, hamı "X” gününü gözləməkdəydi, indi də "ərəb baharı” küləklərinin həsrətindədirlər. Sən də yəqin ki, bu insanlar sırasındasan. Təəssüf ki, millətlərimizə layiq müstəqillik qazana bilmədik. İndi də mücalidədəyik. Bu yolda atılan hər bir addım təqdirə və alqışa layiqdir. Talışı olsun, türkü olsun, ləzgisi, yaxud, avarı olsun fərq etməz. Təki demokratik dövlət uğrunda, insani və milli haqlar uğrunda mübarizə olsun. Təki layiq olduğumuz hakimiyyəti formalaşdıra bilək. Təki ağzımızdan güllələyən, qapımız ağzında bizi öldürən, cibimizə, həyətimizə, evimizə narkotik atmaqla bizləri türmələrdə çürüdən irticaçıların zülm və əsarətindən qurtulaq. Hər bir millət, milli azlıq bu ölkənin milli sərvətidir. Gəlin bu sərvəti qoruyaq və ondan yararlanaq.
Mən şəxsən tərəfdarıyam ki, saylarının nə qədər olmasından asılı olmayaraq talışlar, eyni zamanda digər azlıqlar da özünüifadə imkanlarına sahib olsunlar, ölkənin gələcəyi üçün partlamamış bombalar hazırlanmasın. Elə hesab edirəm ki, bu yolda "Demokratik Talış Birliyi” adlı təşkilatın yaranması da təqdirəlayiq hadisədir və belə təşkilatların sayı nə qədər çox olsa, milli zəmində baş verə biləcək münaqişələrin qarşısı birdəfəlik alına bilər.
Hörmətlə:
Hüseynqulu Məmmədli,
Lənkəran şəhəri
|
