Tolışə xəlği, tolışi ədəbi ictimaiyəti təbrik kardedəm ki, tolışi mətbuat tarıxədə tojə cən, tojə nəfəs—bə tolışi “Aləm” jurnal çapo beşə. Qəzet, vindəsədo, radio hestemonbe, şukur bə Xıdo, “Aləm” ədəbi-bədii, elmi-publisist jurnalımonən (№ 1 2016) dərc be.
Jurnali 1-nə dimədə Tolışi ğədimə abidon fotoon (4), 2-nə səyfədə təsvir kardəbə çı sətri mıəllifi foto. Dimə oroxnə səyfədə de rəmzi təsvir kardəbə ki, vəş avə qətə Avşum ufuqiro pemedə: yəni tolışi həx-huğuği vəy de hiç roy qəte əbıni, tolış ıştə həxi bəstəne!
Jurnali 2-4-nə səyfonədə “Yubiley iyən kitobi təğdimat” sərlohə jiyo A. Bayrami 70 sorə tədbiron həxədə məlumaton dərc bıən.
Jurnali titul vərəğədə nıvıştəbə DƏBASTON, iyən ofəyəmonə heyət: Təsisəkə iyən sərredaktor Vuqar Həmati, çəy muavin Aytən Ayvazon, direktor Rəzzaq Xansıvo i. c.
Jurnal de çand rublikə nəzə cəlb kardedə: 1) yubileyon 2) elmi otırneon, 3) yodo benışəyon 4) tərcumon 5) Yolon jıqo votəşone 6) Nəsr: Sıre-sıre bıjiyən 7) Əğılon baxşə 8) Poeziya: Məclisi-aləm...
Tarıx elmon fəlsəfə doktor, tarıxşunas, Kıprız Universiteti dosent Elnur Ağayev de “Şair Muzəffər Nəsirli” ( s. 5-11) məqalə bə jurnali bahandon didor beşə. Məqalə muəllif dəvardə əsri 30-nə soronədə qeş fəaliyət nişo bıdə tolışi nadirə şəxsiyətonədə qıleyni pedaqoq, muəllim, folklorşunas, jurnalist, sənətko Muzəffər Nəsirli edaştedə bəmə həmən bənə talantinə şairi. Çəy 15 qılə şeiri de kanə tolışə əlifbo ki, M.Nəsirli məhz bı əlifboədə nıvıştəşe həminə şeiron, de çəvon dərc bıə mənbəon qılə-qılə təhlili doydə. Məqalə 2-3 cəhəto ğıymətine: 1-nə əve ki, məqalə bə tolışi mətnşunasəti qıləy çokə ərməğone. 2-nə əve ki, mətnon de 30-nə sori oko doəbə tolışi əlifbo edaştəbə, ımən ki, kali nodonon bə “Tolışi əlifbo bıəşe?” sıvoli barizə cəvobe. 3-nə əve ki, tolışi mətbuat tarix de zumandə elmi uslubi edaştə bedə, ımən ki, de elmi otırneon dastko bıə bə cıvonə alimon ən çokə nımunəy.
Jurnalədə dərcbə 2-nə elmiyə əsər çı cıvonə tarıxşunas-tədğiğatəvon Rəzzaq Xansıvo bə Tolışi miyonə əsri coğrafiya həsrbə məqaləy. İyo bə Tolışi coğrafiya həsrbə kitobon həxədə ensiklopedikə məlumaton doə bedə.( İbn Bəzzaz Ərdəbili “ Səfvətus-Səfa” iyən Xasəddin Səlabsərayi “Məqaləti- Seyyid Niki”)
Tolışi nəsri təmsil bıkə “Sıre-sıre bıjiyən” (Camal Lələzoə) lətifon, “Prostat”, “Filə doxtor” (Nicat Ağayev) yumoristə hikoyon, “Hındılə murəbbə” (Nəriman Tolışi) hikoyə... “Aləm” jurnalədə dərcbə marağınə əsəronin.
Bə tolışi dərcbə iminə roman “Dıli sədo” muəllif Aytən Eyvazon bo hırdənon nıvıştəbıə “Həvuşi hədiyə” hikoyə deştə soyə uslubi, şinə zıvoni nəzə cəlb kardedə.”Əğılə baxşə” rublikə jiyo dərcbə çı şair, pedaqoq İlham İlhami “Hırdənə şeeron” (hırdə təmsilon) de marağı handə bedə...
“Məclisi-aləm” nomədə qıləy rublikə jiyo həm piraniyə, həm cıvonə tolışə şairon vıjniyə əsəron doəbə jurnalədə: Zulfuqar Əhmədzodə, Tofiq İlhom, Xanəli Tolış, Vəlişah, Bəxtiyar Ruşin, Əli Nasir, Əliheydər Babayev, Baləddin Veşo, Mirtəği Xilqət, Vuqar Həmati, Şəhriyar Məcid, Dönməz Nəsirov, Məhsun Perzə, Rufət Baxşiyev i.c.kəson şeeron.
De bahandon votəy, oxoedə nıvışte pidəme ın nadirə jurnali həxədə ıştə kali təklifon, fikon:
1) Aləm məno-məzmuno ve qeşə sıxane, mucərrədə nome. 1989-nə sori əmə Masalon tolışə ruşinfikon qıləy dastənıvıştəy- “Honi” jurnal təsis kardəmonbe, çan numrə nıvıştəbe, çokə səkıştəon bə dast vardımone...”Aləm” jurnali nomi bə tolışi həminə məno bıdə COHON nomi əvəz karde əbi. Esət dəvardə həni, Xıdo xəy bıdə.
2) REDAKSİYƏ HEYƏT... Jıqo dərəsəym ki, “ İyo kiyon bənine?” parsi cəvob doə bıəni. İyo ehtivo bənine Tolışi tarix, coğrafiya, filoloqiya, mədəniyət, hınəsənət, jurnalistika, mətbuat i.c. sahonədə kılınqjə alimon, yolə şəxsiyəton, Məsələn, Novruzəli Məmmədov, Əbulfəz Rəcəbov, Rasim Heydərov, Maqsud Məmmədov, Əlirza Əliyev, Elman Mirzəyev, Elnur Ağayev, Nəriman Ağazadə, Həşim Kəlbiyev, Bəxtiyar İzzətov i. c. i.c. kəson.
3) Bə şeeri ne, bə nəsr əsəron, bə elmi-publisistikə məqaləon, bə tədğiğaton, bə tənqidi-təhlili nıvıştəyon vırə ve doy lozime. Rəsm əsəron, şeeron, fotoon... əncəx bə təylə vıron noy lozime.
4) “Tolışi-tırki zıvonədə kali sıxanon tərcumə” (??) Im çı luğəte? Veyni tolışi-tırkiyədə eyni sıxanonin. Əncəx tolışiədə bıə sıxanon- çəy vədə tırki tərcumə bıəon nişo doy lozime.Məsələn: Avə-bulud... Avəsu-ildırım... Avsi-asi...Az-mən... Am-çiyin... ha jıqo...
5) Muşahidə kardıme ki, jurnali bə çap hozı bıkon bə muəllifi nıvıştəyon mudaxilə kardedə. Məsələn, 1) həm ü, həmən u hərfon sənibəton qit oko doə bedə. Halonki tolışi ruşinfikon arədə bə ğərol omə bıə ki, sıxanon de iqlə hərfi bınıvıştəmon: (U), əmmo de ha dıqlə sədo bahandəmon. (orfoqrafiya-orfoepiya) 2) “De”, “də”, “dı “ navsıxanon məsələ ve muzakirə bıə, imon vemənəynə beyro, “de” bınıvıştəmon, bıdə “dı” (iki), “də” (dərə) sıxanon bəyəndı nıqının...
6) Muəllifon de fotoon doy çoke, əmmo çəvon həxədə kırtə bioqrafiya həm doy lozime, bıdə bahandon bızının ki, ın bınıvışt kiye, komonədəy, çı ixtisosi soybe, kom kitobon xıvande, ictimaiyətədə movqeş çiçe? i. c. i. c.
Allahverdi BAYRAMİ
26.08.2016