Bir şairin şeir kitabını, ya bir yazarın şeirlər toplusunu gül dəstəsinə, gül çələnginə, bustana, gülüstana bağ-bağçaya bənzədirlər. Müasirləri tərəfindən sevilən-seçilən, bir çox titulların daşıyıcısı, Mirəziz Seyidzadənin (Əziz Pünhanın) yenicə çapdan çıxmış “Divan”ını da barlı-baharlı, bol meyvəli bir bağa bənzədirəm.
Ali dini ruhani təhsil almış “Qurani-Kərim” ayələrinin və islami məsələlərin şərhini vermiş, neçə elmi və dini kitabların müəllifi, tanınmış din xadimi, Qazi Hacı Mirəziz Seyidzadə-- şair Əziz Pünhan bu “Divan”ında dini mövzulara, şəri məsələlərə, ilahi mətləblərə bədii şəkildə layiqincə yer vermişdir.
“Divan”ı əlimə alıb oxuyarkən ilkin olaraq məni bunlar maraqlandırdı. Arada Rusiyaya ilhaq edildiyimiz ötən iki əsri və sovet dövrü istisna etsək, 18 əsrlik poeziya tariximizdə, Nizami Gəncəvidən (XII əsr) bu günə qədərki ədəbiyyatımızda bu tema həmişə aktual olmuşdur.
“Divan” bağlayan, dastan yaradan yazarlarımız kitabın əvvəlində minacat, nət, mədhiyyə ilə Allahı, peyğəmbəri, övliyaları tərifləmişlər, onlara xüsusi qəsidələr həsr etmişlər. Əsər boyu dini ideyaları-islami dəyərləri təbliğ və təqdir etmişlər.
Əziz Pünhan da klassik poeziya ənənələrinə sadiq qalaraq “Divan”ında bu işi layiqincə davam etmişdir. Digər mövzularla yanaşı burada ilahi eşq—Allaha, peyğəmbərə hədsiz məhəbbət ifadə edilmiş, vilayət mövzusuna başlıca yer vermişdir.
Şair öz “Divan”ında ilk şeiri cəddi Həzrəti- Əli (ə) şəninə həsr etmişdir. Burada kövsər bulağının (Cənnətdə çeşmə) saqisi, “Quran” ayələrinin batini, tövbəkarların şəfa vericisi, ümmətin hidayət yolçusu, ulu peyğəmbərimiz Məhəmməd Müstəfanın (s.ə.ə.s) yadigarı, ədalət kanı, səxavət-comərdlik mədəni”Həl-əta” surəsinin ünvanı, Allahın valisi Həzrəti- Əli (ə) vəsf edir. Həzrətin şəninə beş qəsidə həsr edərək sonda buyurur ki, “Əziz Pünhan bu ali-zatın ətəyindən tutub iltimasi-dua qılır. Çünki Allah –təala Həzrəti-Əlinin (ə) dostuna dost, düşməninə düşməndir".
Bununla da islamda birmənalı qarşılanmayan Cəfəri məzhəbinin başlıca düsturu olan VƏSİLƏRƏ böyük inamını izhar edir. Peyğəmbərin və peyğəmbər övladlarının, 14 məsumun, 12 imamın və imam övladlarının (Allahın salamı olsun onlara) məhz Allahın dostları , övliya və övsiyaların ŞƏFA GÜNÜ bizimlə Allah arasında vasitəçi, vəsiləçi olmaq ideyalarına qailliyini ifadə edir:
Rəsuli-Əkrəmə (s.ə.) 4 / s. 173, 174, 175-176/
Həzrəti-Əli (ə) 4 / s.177, 179. 180, 267/
Fatimeyi-Zəhraya (ə) 3 / s. 181, 182, 183/
İmam Cəfər Sadiqə (ə) 1 / s.185/
On ikinci imam Mehdi-sahibzamana (ə.f) 2/ s.186, 187/
İmam Rza (ə) bacısı Hökumə xanımın (ə) şərəfinə inşa edilmiş Bakıdakı “ Bibi Heybət” məscidinə həsr etdiyi qəsidələr fikrimizi təsdiqləyir...
Əziz Pünhanın Lirik Məni bütün varlığı ilə Allah-təbarəkə-təalaya bağlıdır. Allahçılıq əqidəsi onun hər şeirində, fikirlərində, hisslərində təzahür edir. Allaha həsr etdiyi qəsidələrdə, dördlüklərdə (s. 231, 238, 240, 241) müstəzadlarda (s. 250, 251) Qadiri-Sübhanın gözəl sifətlərini mədh edir.
Doğrudur, Mirəziz Pünhan üçün şeir daha çox könül təranəsidir, hiss və duyğularının ifadəsidir, qanadlı fikir və düşüncələrinin izharıdır, xəyallarının təzahürüdür, amma bütün bunların fövqündə Allaha, Peyğəmbərə, imamlara, mələklərə, islami dəyərlərə dərin inam durur...
Mürəbbilərində (s. 253, 257), müsəbbilərində (s. 283, 284) hətta aşıq şeri janrlarında, qoşmalarında (s. 331, 348) Allahın varlığı öz bədii ifadəsini tapır:
Təklik Allah-təala şəninə qalmış,
Tək-tənha heç kimsə bəxtəvər olmaz. (s.238)
İlahidən əmanətdir gözəllik,
Xəyaət kimsəyə səmər gətirməz ( s.240)
Haqqın nizamilə qursan işini,
Sənə zamin olar o pərvərdigar (s.241)
Öz kamına çatdırdı məni Xaliqi- Yəzdan,
Ol Qadiri- Sübhan (s. 250)
Allah bir işi istəsə olsun, olacaqdır,
Bu, bir olacaqdır (s.250)
Məndən ötrü xəlq etdi səni Xudavənd, gözəlim (s. 253)
Hər bəladan saxlar Allah əhli-eşqin canın (s.297)
Bizə Allah tərəfindən bir əmanətdir eşq (s.283)
Bu dərdə Tanrıdan umuram dərman (s.331)
Eşq əhlinə Allah özü yar olsun ( s. 348)
Əziz Pünhanın poeziyası klassik ədəbiyyatımızdan nəşət edir. Qəzəl və qəsidələrində Məhəmməd Füzuli, qoşma və gəraylılarında Molla Pənah Vaqif, satira və həcvlərində Qasım bəy Zakir, Seyid Əzim Şirvani ənənələrini davam və inkişaf etdirir. Klassik şeirlərdə olduğu kimi Əziz Pünhanda da dini obrazları, islami rəmzləri, ritulları, əhvalat və hədisləri yerinə- məqamına görə işlədir, bu vasitələrlə fikirlərinin bədii xislətini təsir gücünü artırır:
Hudhudun əzmi Süleymana verib Bilqeysi (s.65)
Kaş kəsə Minada İsmayıl kimi qurban məni (s. 257)
Haqq kamil eylədi eşqdə Sarullahı (s.256)
O mələk surətini, huri cəmalın görsəm,
Həcərul-əsvədə tay zülfilə xalın görsəm,
Hüsnünün Kəbə kimi cahi-cəlalın görsəm... (s. 270)
Həşrədək sevgiliyik, öz-özünü aldatma (s. 271)
Ərz eylədilər Hatəmə : ey kani-səxavət (s.275)
Huriyi-Qılmandakı xeyli əmanət ondadır (s. 296) ...
P.S. Məqalə 2008-ci ildə, Hacı Mirəziz Pünhanla Masallı oxucularının görüşü ərəfəsində yazılmışdır. Bu günlərdə arxivimi arayarkən tapdım. Neçə il qabaq Əziz Pünhan haqq dünyasına qovuşubsa da, məqaləni arxivimdən götürüb qismən ixtisarla çap etdim ki, Ağanın ruhu şad olsun. Allah ona qəni-qəni rəhmət eləsin.
Allahverdi BAYRAMİ
