Bölümlər

Талыш xəbərləri
Azərbaycan
İran
Dünyada
Голос Талыша
Müsahibə
İnsan hüquqları
Beynəlxalq hüquq
Talış dili və ədəbiyyatı
Talış incəsənəti
Talış tarixi
Şəxsiyyətlər
Bizim kitabxana
Təbabət
İdman
Onlayn TV
Karikaturalar

Голос Талыша


Известные события, произошедшие с моей семьей за последние годы, всколыхнули нашу жизнь до основания.

Axtarış

Tolışi xəbon

Xıdo rəhmətkə Əli Rzayevi... 
Fərzəndon 
Bastari musibət (aktual hukayət) 
Bə çəmə alimə zoon afərin bıbu 
Aydın müəllimi de şair Xilqəti musahibə 
Çı mardə odəmi nomi bə jurnali redaksiyə heyət çokonə dənəmon? 
Tolışi mətbuat tarixədə tojə cən - "Aləm" jurnal çapo beşə 
Xatirə ruşnədə dili söhbət (6) 
Xatirə ruşnədə dili söhbət (5) 
Xatirə ruşnədə dili söhbət (4) 
Xatirə ruşnədə dili söhbət (3) 
"KUL" sıxani mənon 
Xatirə ruşnədə dıli sohbət (2) 
Xatirə ruşnədə dıli sohbət 
“Honi çəşmə"ro vəsə 
ÇE? ÇI? 
Əv kiye? 
Şahmirzə Tolışəxun - 60 
Tolışi talantə şair Şamirzə TOLIŞƏXUN (10.07.1955 - 18.11.2014) 
Tolışi talantə şair Şamirzə TOLIŞƏXUN (10.07.1955 - 18.11.2014) 
Baləddin VEŞO şeronədə pencli janr 
De şair Baləddin VEŞO müsahibə 

Top

Talış xalqı Azərbaycanda yarımkölə şəraitində yaşayır
Новрузали Мамедов
Марьям МАММАДОВА. Трагедия одной семьи. 2013
ГИЛАЛ МАМЕДОВ на свабоде!
Talış dilinin hazırkı durumu ilə bağlı Azərbaycan Talışların İctimai Şurasının MÖVQE SƏNƏDİ

Statistika

Главная » 2011 » Ноябрь » 30 » Tolışi zıvondə sifət
20:21
Tolışi zıvondə sifət
Tolışi zıvoni umutedəmon

Sıfət əsosinə nıtğə hissəy. Nişo doydə çe conəvə əloməti. Cəvob doydə bə çoknə? Cı curə? Kom/kon? parson qıləyni.

Sıfət nıtğədə ismiku bənav omedə, çəyku bə şıkrə bedə, bəy aid bedə. Sıfət cumlədə vey vaxti təyin iyən xəbə bedə. Sıfəti bedəşe məno curon: ranq, fiziki əlomət, təm iyən lamisə, bitonə vindemon, dılətonə keyfiyət. Sıfəti bedəşe soxtemonə curon: soyəynə, soxtəynə iyən kaftəynə sıfəton. Sıfəti bedəşe mıqoyisə dərəcon: adiyə, kaməkə, ziyodəkə ...

SIFƏTİ MƏNO CURON

Əvon co beydən bə 5 vırə, nişo doydən ismon ( conəvon) jinə əloməton:
( Səkırt: Misolon doə bedən bə tolışi, bə urusi, bə tırki :)

Ranq:
Çoknə? sipi, kavu, havz...
Какой? белый, синий, зеленый...
Necə? ağ, göy/mavi , yaşıl...

fiziki əlomət:
Çoko? barz, rost, çəp, kanə, oj...
Какой? высокий, правый, левый, старый, открытый…
Nə cür? hündür, sağ, sol, köhnə, açıq...

təm iyən lamisə
Çı cürə? şin, tel, su, kıl, sardın, tаt...
Какой? сладкий, горький, соленый, тупой, холодный, теплый…
Nə cür? şirin, acı, duzlu, küt, soyuq, isti...

bitonə vindemon
Kom // kon? sırafsun, dıroz, kırt...
Который? полный, длинный, короткий...
Hansı? kök, uzun, qısa...

dılətonə keyfiyət:
Kon? zırək, ağılmand, comərd...
Который? ловкий, умный, смелый…
Hansı? zirək, ağıllı, cəsur...

SOXTƏYNƏ SIFƏTON

Tolışiədə sıfət soxtə bedə de 2 roy:
de prefikson ( navsıxanon) vasitə;
de şikilədon (suffikson) koməqi;

SİFƏTSOXTƏ PREFİKSON (NAVSIXANON)

Be-
Ko- beko; bəfo- bebəfo; xəbə- bexəbə; səyvon- besəyvon
Безработный; неверный; неосведомленный; бесхозный;
Işsiz; vəfasız; xəbərsiz; sahibsiz;

Bə-
ji- bəyji; Живой; Canlı;

Ənə-
hıtey- ənəhıt; hardey-ənəhard; zıney- ənəzın;
бессонный; голодный ; несведущей;
yuxusuz; ac; cahil, biliksiz;

Ələ-
təşi- ələtəş; жаждущий ; susuz

no-
xəş-noxəş; merd- nomerd; cins- nocins;
больной; предатель; безродный;
xəstə; nakişi, satqın; nacins, əsilsiz;


Hır-
hovuj-hırhovuj;
очень просторный;
gepgeniş;

SIFƏTSOXTƏ ŞİKİLƏDON ( SUFFIKSON)

-in/ nin; -ın
Qard- qardin; ranq-ranqin; reç-reçin; sard-sardın;
Пыльный ; цветной; красивый ; прохладный;
Tozlu; rəngli; gözəl; sərin;

-o
Tars- tarso; трус; qorxaq;

-on
Erj- erjon; дешевой; ucuz;

-onə
Vəyə- vəyonə; jen- jenonə; kinə- kinonə;
Кое-что для свадьба; дамский, дамский;
Toya məxsus; qadına xas ; qıza xas;

-xo
Ğarz- ğarzxo; должник; borclu;


-mand
Ağıl-ağılmand; Bəfo- bəfomand; Hınə- hınəmand
Разумный; Верный; Смелый;
Ağıllı ;Vəfalı; Hünərli;

-nok
Ğəzəbnok; гневный; qəzəbli;

-nə
Peşo- peşonə; maştə- maştənə; sıftə- sıftənə;
Следующий; Утренний ; Начальный;
Sonrakı; Səhərki; Ilkin;

-yn
iddo-iddoyn; nığə- nığəyn; ozo-ozoyn;
Чванный; Серебристый; Больной;
Iddialı; Gümüşü; Azarlı;

-kor
qıno- qınokor; tamə- taməkor;
Грешный; Корыстный;
Günahkar; Tamahkar;

-jəli

tam- tamjəli; Молчаливый; Lal-dinməz;

-xor / -hor
çəm-çəmxor; Способный; Bacarıqlı;

-qir
fənd- fəndqir; Увертливый ; Diribaş, zirək;

-vonə
manq-manqəvonə; Месячный; Aylıq;

-ək
dast-dastək; вспомогательный; Yardımçı;

-li
təy-təyli; пустой; Boş

-hu
kə- kəhu; mışt- mıştəhu;
беглый; кулачный;
Qaçaq; Yumruğa öyrəşən;

-tok
zəhlə- zəhlətok; надоведливый; Zəhlətökən;

-kok
şək-şəkkok; подозрительный; Şübhəli;

-çəm
tars- tarsəçəm; dust- dustəçəm;
боязливый; дружественный;
Qorxacaq; Dostyana;

KAFTƏYNƏ ( mırəkkəbə) SIFƏTON

Imon bə əməl omedən de 2-3 sıxani iconəku :

1) şin-şinə (hanon)- сладкие (сны)-şirin-şirin(yuxular)
dıroz-dırozə(şəvon)- долгие (ночи)- uzun-uzun ( gecələr)
dastə-dastə (odəmon) –колоннами стоящие (люди)-dəstə-dəstə (adamlar)
sof-oşkо--очевидный-açıq-aşkar (fikir)
də-dukinə- ухабистый-eniş-yoxuşlu( dağ)
xol-xıçəynə-ветвистый- qol-budaqlı(ağac)
kanə-kulə -- cтарый-köhnə-möhnə( paltar)
şat-şurə—извилистый-əyri-üyrü (yollar)

2) dırozəmuyinə- длинноволосый-uzunsaçlı (qız)
sipiyəpaşməynə-белошерстный-ağyunlu (döşək)
siyobəvə-чернобровый-qaraqaşlı (oğlan)
kavuyəçəşə-синеглазый –göygözlü (ilan)
teləzəfəynə-злоязычный-(acıdil (gəlin)
qılməynəsə-кучерявый-buruqsaçlı (bəy)
siyoçəşbəvə-чернобровый-черноглазый-qaragözlü-qaraqaşlı (kəniz)

3) jenqəvə (merd)-во всем потакающий жене мужчина- arvadağız (kişi)
sığdılə- бессердечный-daşürəkli (düşmən)
xeyzondorə- семейственный- ailəcanlı( ər)
dastojə-щедрый-əliaçıq ( ağa)
moədəi- от одного отца- anadanbir ( qardaşlar)
pıədəco- от разных отцов-atadanbir (qızlar)
arzunıbə-нежелательный-arzuolunmaz ( qonaqlar)
ağılnomə- невообразимый-ağılagəlməz (işlər)

4) pencmərtəbəynə(kə)-пятиэтажный ( дом)- beşmərtəbəli ( ev)
şəşquşəynə (ğəb) - шестиконечной (гроб) –altıgüşəli (qəbr)
çoçəşməynə (bina)--четырехкомнатный ( здания)-dördgözlü (mənzil)
şəşsininə (hırdən)- шестилетний - (ребенок)- altıyaşlı (uşaq)

5) jiruyə (diyon)-ниже реки (села)- çayaşağı (kəndlər)
jizəminə (tənxo)- подземное (добро)-yeraltı(sərvətlər)
idəvə (patpeş)-предпраздничные( приготовления)- bayramqabağı (tədarüklər)
pozəvə (vavaz)-предосенний (ветер)- payızqabağı (külək)
əğəyonə (hərəkət)-аристократический( поступок)- ağayana ( hərəkət)
peşdəmoxə (sədo)- задненебных (звук)-damaqarxası (səs)

*
SIFƏTİ MIQOYİSƏ DƏRƏCON

Tolışiyədə sıfəti hestışe 3 qılə mıqoyisə dərəcə:

adi dərəcə. Məsələn:
sı- красный- qırmızı; o (j)-открытый- açıq;
qeş-широкой- geniş; nu-новый- təzə;
su-соленый- duzlu; pi-взрослый-qoca;
hiz-кривой-əyri; sipi-белый- ağ;
hovuj- просторный- enli; abi- голубой-mavi;
siyo-черный-qara; nığıl-глубокий- dərin;

kaməkə dərəcə…
ziyodəkə dərəcə…

Sıfəti mıqoyisə dərəcon soxtə beydən de jinə vasiton:

de morfolojiə vasiton (de jinə prefikson iyən şikilədon koməqi):

-əvun
ranq- ranqəvun; Бледный ; Solğun;

-ləvun
Zard- zardələvun; Siyo-siyoləvun;
Желтоватый; Смуглый;
Sarımtıl, aşıq-sarı; qaraşın

-loşə
Mardə- mardəloşə; Sipi – sipiloşə;
Вялый; беловатый;
Ölüvay; Ağımtıl, ağımsov, ağımtraq, ağ təhər;

-zuk
Zard- zardızuk;
совсем желтый;
Sapsarı;

-ket
Kavu- kavuket;
совсем синий;
gömgöy;

top-
Tojə- toptojə;
совсем новый ;
təptəzə;

təm-
Təy- təmtəy;
совсем пустой;
Bomboş;
dım-
Dımdıjd;
совсем крупный ;
ipiri;


B) de sintaktikə vasiton (de sıxanon icobə koməqi) :

ən
Reçin- ən reçin; Çok- ən çok;
Самый красивый; Самый хорощий;
ən gözəl; ən yaxşı;

həniyən
Barz- həniyən barz; Reçin- həniyən reçin;
Еще высокий; Еще красивый;
olduqca hündür; olduqca gözəl;

lap
Çok- lap çok;
Самый лучший;
çox yaxşı;

tınd
Kavu- tınd kavu;
Темно-синий;
tünd göy;

zil
Toyki- zil toyki;
Полная тьма;
tam qaranlıq;

eqətə
Sı- eqətə sı;
Темно-красный;
Qıpqırmızı;

vey
Çok- vey çok; dıjd- vey dıjd;
Очень хороший ; oчень крупный;
çox yaxşı ; çox böyük;

Reçin- həmməysə reçin;
Самый красивый;
hamıdan gözəl;

barz
Barz- barziysə barz
Выше высокого;
hündürdən hündür

kırt
Kərtıysə kırt;
Короче корочего;
qısadan qısa;



Allahverdi Bayrami,
bayrami@box.az



Категория: Talış dili və ədəbiyyatı | Просмотров: 1874 | Добавил: admin | Рейтинг: 5.0/1
Всего комментариев: 2
1 Evez  
1
Салам Алейкум! Чымы ном Эвэзе. Узбекон бемы бе hурмет Эвэзэкэ вотдэн. Манги бенав месеми ки чымы hехеде бе интернетде сыхан шеде. Бомошон hанде бенем аз ним,сыхани дузи hичи бе се денышим. Бы незонеде hемрон вытошоне бе толоши сайтде иженен чымы hехедешон нывышта.
Бомошон hанде. Иженен нэ баhандон, нэ гуш егандон hичи бе се денышимон.
Ым чы меселейе???
Ды hурмети бе толошон ЭВЭЗЭКЭ!

2 admin  
0
Aleykumassalam, Evezeke!

Shima Isat konco bedan? Keyna, konco moku baan? Fealiyyeton chiche? Ishta barada etrofin binivisht, bida Tolishon Shimani neziku biznon.

Добавлять комментарии могут только зарегистрированные пользователи.
[ Регистрация | Вход ]

Sayta giriş

Xəbər xətti

ATİŞ-in Milli azlıqların müdafiəsi haqqında çərçivə Sazişi ilə bağlı hesabatı 
Talış xalqı Azərbaycanda yarımkölə şəraitində yaşayır 
Milli azlıqlarla bağlı Avropa Şurasından Azərbaycana tövsiyələr verilib 
Azərbaycan Talışların İctimai Şurasının Azərbaycan ictimaiyyətinə MÜRACİƏTİ 
Prominent Talysh activist dies in prison in Azerbaijan 
Talış dilinin hazırkı durumu ilə bağlı Azərbaycan Talışların İctimai Şurasının MÖVQE SƏNƏDİ 
ŞİMON! 
Ази Асланов - Генерал Шимон (Генерал Вперед) 
СКАЖИ СВОЕ ИМЯ, ТАЛЫШ 
Zülfüqar Əhmədzadə: Azərbaycan milli ədəbiyyatının  tərəqqipərvər siması 
No free speech for ethnic minority 
Avropa Şurası: Azərbaycanda etnik azlıqların hüquqları ilə bağlı qanunvericilik yoxdur 
''Hökumət milli azlıqların mətbuatına dəstək vermir'' 
Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə açıq məktub 
Masallı rayonun Kubın kəndi və onun ətraf toponimləri 
Atam Vəkil DADAŞOV əsil dövlət adamı idi 
Mətləb Pero Dadaşov həbsindən yazır (III yazı) 
Mətləb Pero Dadaşov necə həbs edilməsindən yazır (II yazı) 
Mətləb Pero Dadaşov necə həbs edilməsindən yazır 
ƏHƏD MUXTAR-80 
Ahoşta (Əhoşte) 
Müəllim zindanda da müəllimdir... 
Б.В.Миллер. Талышские тексты 
Talış dilində ü/u səsi 
Allahverdi BAYRAMİ. ĞƏLİZƏXUN (2 pərdəynə 7 şiklinə pyes) 
Allahverdi BAYRAMİ. ƏMONƏT ( İ pərdəninə 3 şəkilinə pyes) 
Rusiya talış ictimai təşkilatları 1993-cü ildə Talışda baş verən hadisələrin 24 illiyini qeyd etməyə hazırlaşır 
ŞİRİN YALAN, YOXSA ACI HƏQİQƏT? 
DIZDİPOK 
Свадьба – Способ Сохранения Талышского Языка 
Talış dilindəki sözlərin təbii xüsusiyyətləri 
Hilal Məmmədov Eldəniz Quliyevi təbrik edib 
Талыши хотят читать, писать и смотреть на родном языке 
Hilal Məmmədov: "Hakimiyyət istəyir ki, bütün sosial və etnik qruplar arasında qarşılıqlı etimadsızlıq mühiti olsun" 
Əli Nasir - Talışın Firdovsisi 
Талышское слово «cо» (двор) в виде морфемы в современных индоевропейских языках 
Talışın əbədiyanar məşəli 
Новрузали Мамедов – 75 (Novruzəli Məmmədov – 75) 
Это не трагедия одной семьи, а трагедия нашей страны, нашей Родины! 
К юбилею Светланы Алексеевны Ганнушкиной! 
Hilal Məmmədov İsa Qəmbəri 60 illik yubleyi münasibətilə təbrik edib 
Xərçəngin dərmanı tapılıb 
Azərbaycan höküməti TALISH.ORG saytına girişi dayandırıb 
“Elçibəyə acıqlandım, məndən üzr istədi” – Zərdüşt Əlizadə ilə QALMAQALLI MÜSAHİBƏ 
“Tolışon Sədo” qəzetinin əməkdaşı Azər Kazımzadə saxlanılıb 
ƏLİ NASİR əbədi haqq dünyasına qovuşdu 
Bəşərə də Allahdan bəla gəldi 
İrana ərzaq almağa gedən Astara gömrükdəki basabasda öldü 
Müqəddəs Kəbə ziyarəti, dələdüzlar, etnik mənsubiyyətə görə təhqir və 27 dövlət xadimli redaksiya heyəti 
Talışlar 
Ко дню рождения Л.А.Пирейко 
Ümid yenə də talışlaradı! 
Çılə Şəv-iniz mübarək! 
General-mayor Vahid Musayev haqqında polkovnik Isa Sadikov yazır 
"Talışsansa, məhv edib qanını da batırarlar 
Avropanın axırıncı pələngi Talış dağlarında 
Talış Mədəniyyət Mərkəzi İdarə Heyyətinin üzvü müraciət yayıb 
Xalqımız dözümlü xalqdır, DÖZƏRİK! 
“Talışam, lakin, qanım Elçibəyin qanı ilə eynidir” – TARİXİ VİDEO 
Türkün misalı! 
“Səadət taleyin biçdiyi dondur” 
Mirəziz Seyidzadənin (ƏZİZ PÜNHAN) “Divan”ında (Bakı-2008, 473 səh.) dini-uxrəvi məsələlərin yeri 
Qaraciyərin yenilənməsi və serrozun müalicəsi resepti 
Faiq Ağayev Rəşid Behbudovdan sonra bunu ilk dəfə etdi - VİDEO 
Ata və oğul: Ruhullah və Məhəmmədəli - hər ikisi siyasi məhbus