Əli NASİR - 60
Müasir Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndələrindən biri olan Əli Nasir haqq şairidir. Təbii çox rəvan, dili səlis, danışığı şirin, söz ustası kimi çox hünərlidir. Hansı dildə yazmaq onun üçün maneə deyil, azərbaycanca ya talışca yazsın, fərq eləməz, həmin qanadlı ilham, həmin obrazlı dil, şirin-şəkərli nitq, həmin vüqarlı sinə, qeyrətli ürək sahibi hər misradan, hər şeirdən boylanıb, oxucunu valeh edir.
Dünya gep-geniş, həyat keşməkeşli, insanlar rəngarəng, şairlər çeşid-çeşid. 1955-ci ildə peyğəmbər əsilli Əli Nasiri Allah xoş vaxtında yaradıb, çünki dünyanın dilbər guşəsi Azərbaycanda, cənnət bağı Lankonda, ilin ən gözəl fəsli yazda, yazın da ən göyçək ayı mayin 1- də dünyaya göz açıb. Ona görə Allahın seçib-bəyəndiyi bəndədir Əli. Şairlik ilhamı verdiyi, uğur dilədiyi sənətkardır Əli.
Əli Nasir kimdir bizimçün? Çağdaş oxucu gözündə çoxcəhətli yaradıcılığı ilə, müxtəlif janrlarda yazıb-yaratdığı əsərləri ilə canlanan bir ustad şair! Cəmiyyətdə baş verən təbəddülatların ön sırasında dayanan fəal bir vətəndaş! Təkcə bir neçə dildə qələmə aldığı şeir, nəsr, dramaturji, publisistik əsərləri göz önünə gətirsək, dərin-dibsiz, geniş- sərhədsiz bir dərya görürük. Aşıb-daşan Kaspi dənizi kimi! (Suyu kiminə şirin, kiminə acıdır, kiminə ağrı, kiminə məlhəmdir).
Lirika (insanın duyğu və hisslərini, istək və arzularını, fikir və düşüncələrini dilə gətirib ifadə edən ədəbi janrlar) Əli Nasir yaradıcılığının baş mövzusudur. İlkin olaraq 1966-cı ildən o, uşaqlar üçün yazdığı şeirlərlə yaradıcılığa başlayıb. 1988-ci ildən Milli Azadlıq Hərəkatının dirçəlişi günlərindən öncül sıralarda qərar tutub tribun şairə dönür, odlu-alovlu misraları, himnləri, milləti ayıldan, qəflət yuxusundan oyadan, ayıq-sayıq olmağa çağıran nitqləri əlbəəl gəzir. 1990-cı illərdə onu zindana aparan inqilabi çıxışları, haraylı şeirləri dillər əzbəri olur. Yurdundan, vətənindən didərgin salınanda, səsi-sorağı Almaniyanın Münhen şəhərindəki “Azadlıq” radiosunun dalğalarından gəlir. Vətənin müstəqilliyi—azadlığı uğrunda özünü oda-közə vurmağın nəticəsi olaraq 7 il həbsxana künclərinə atılır. Fəqət ağrıyan ciyərləri, sızıldayan sümükləri, tədricxana qadağaları onu sındıra bilmir, harayları, çağırışları, şeirləri həbsxana divarlarını dəlib ünvanına çatır...
Lirika həmişə Əli Nasirin sadiq dostu olaraq qalmış, heç vaxt ona xəyanət etməmişdir: həbsxana, tədricxana, sərhəd tanımamışdır, divarları dəlib, məftilli sərhədləri aşıb, zıncirli buyunduruqları qırıb keçmiş, şairin ürək döyüntülərini, könül arzularını xalqına, dostlarına çatdırmışdır.
Əli Nasirin allahsevərliyi, vətənpərvərliyi, pakdamənliyi, imanlılığı, insanlığı, vətənə, xalqa, valideynə, ailəsinə , dostlarına bağlılığı çox güclüdür, hədsizdir, tükənməzdir, Vazaru çayı kimi !
***
Əli Nəsir üçün Vətən bölünməz bir bütövdür, bəzilərinin düşündüyü kimi, xəyali Turanın bir parçası, türkün bir oylağı yox, məhz tam bir məmləkətdir, geniş, əzəmətli bir ölkədir, ata yurdudur, ana qucağıdır. Şair Azərbaycanın keçmişi ilə öyünən, indiki ilə yaşayan, gələcəyinə böyük ümidlər bəsləyən bir vətəpərvərdir. Onun nəzərində Azərbaycanın keçmişi:
Nizaminin özülü,
Nəsiminin dözümü,
Babək qollarının təcəssümü,
Xətainin itkin təbəssümü,
Nərimanın sonrakı təəssüfü- dür.
Azərbaycanın dünəni:
Şərqin qızıldan açarı,
Hər şeyi, yarımçıq, yarı,
Bir tamın çırpınan yarımçıq ucqarı,
“Beynənmiləlçi toyda”öz qanına
Qırmızı boyalı sadəlövh qurban”- dır.
Azərbaycanın bu günü:
Zirvə - başı vulkan,
Sapandı alınmış Qaraca Çoban,
Var – yoxu talanmış Qazan xan.
Tilsimə salınmış “ağ atlı oğlan”- dır.
(“Danış göz dilində”, B. 2009. s. 6)
Əli Nasirin şeirlərində bir inqilabi ruh çağlayır. Oxucunu azad yaşamağa, hünərlə qurub- yaratmağa, öz hüququ, haqqı uğrunda vuruşmağa, həyat naminə mübarizə etməyə çağırış var. Əli Nasir canından artıq sevdiyi xalqı qəflət yuxusundan oyanmağa, haqqını almağa, varlığını təsdiq etməyə səsləyir:
Vətənin hər daşı mamırlı masam,
Azdır göz yaşıyla dərdimi yazsam.
Dünən də yasaqdı, bu gün də yasaq,
Mənim vətən payım, mənim dil payım...
( s.15)
Bununla belə, şair vətənin yeralti və yerüstü nemətlərini, cənnətəbənzər coğrafi mövqeyini, hətta mamırlı daşını, yosunlu yamacını, dadlı suyunu, aynalı yarpağını, ətirli gül-çiçəyini, burada məskunlaşan insanların səmimi, sadə, zəhmətkeş, qonaqpərvər xislətini vəsf edir:
Mələksimaların yurduna bir bax,
Ürəklər tər-təmiz, üzlər ağappağ,
Keçsə ürəyindən cənnəti görmək,
Bəs eylər bir dəfə Talışa gəlmək...
...Talış torpağını görənlər bilər,
Duz-çörək qədrini ərənlər bilər.
İstəsən bizimlə duz-çörək bölmək?
Bəs eylər bir dəfə Talışa gəlmək...
(s. 60 )
Şair vətənin bugününü tərənnüm etməklə qalmır, uzaq və yaxın keçmişimizə tez-tez ricətlər edir, şanlı tariximizi dönə-dönə yada salır:
Hər gələn ötəri deyil binadan,..
Bu, bəlkə Zərdüştün “Avesta”sıdır?
Bəlkə Atropatın qılınc səsidir?
Bəlkə də Babəkin son nərəsidir?
Bir dön geriyə bax, a zalım oğlu!..
Şanlı- şərafətli keçmişilə öyünən şair Azərbaycanın bugünkü halına, Qarabağ düyünün qəlizliyinə acıyır, xalqı əslinə-nəslinə dönməyə, ruhdan düşməməyə çağırır:
Füzulisi min-min, heyrət doğulmur,
Həzi doğan ana, o büt doğulmur,
Erkəyin sayı yox, qeyrət doğulmur,
Bir dön geriyə bax, a zalım oğlu(s.16)
“Vətən” şeirində obrazlı şəkildə ümumxalq kədərini qələmə alan Əli Nasir bir köhnə mahnının motivləri üzərində Azərbaycan reallıqlarını şeirə gətirir,” dövlət dilimiz var” deyib, vətənin əsilsoylarını haqsızlıqlara, hətta soyqırıma məruz qoyan şovonistləri nəzərdə tutaraq yazır:
Hər bağın öz bülbülü var,
Hər millətin öz dili var,
Hər vətənin öz eli var,
Mən tək elsiz qalan vətən,
Mənə zindan olan vətən! ( s.20)
Mənsub olduğu xalqın məskunlaşdığı ata yurdunu qarış-qarış gəzib, hər bucağını tərənnüm edən şair ona bir çox şeirlər həsr etmişdir: “Lənkəran”, “Allah, məni bu dağlardan ayırma”, “Gəl Talışa”, “Öz Talış torpağımdadır”, “Bizim Talış toylarında”, “Astara”, “Lerik” və b. şeirlərində vətən torpağının az qala hər qarışını vəsf edən bir vətəndaş şairi görürük.
Vətənpərvər şair hərdən Talış dağlarının qarlı zirvələrinə çıxıb qarşısında xalı-xalça kimi açılan ormanları, gün altında bərq vuran gölləri, çayları, sututarları, çəmənlikləri, düzənləri, əkin-biçin yerlərini, tarlaları, ucu-bucağı görünməyən Kaspi dənizini ... seyr edib vəcdə gəlir, keşmişi xatırlayır, bu günü düşünür, gələcəyə boylanır:
İçimdə dərd bitirmişəm,
“Avesta”nı itirmişəm.
O gündən tarixim dolay, dolanbac.
O gündən qismətim,
”yersiz gəldi, yerli qaç” .
Gözləyə-gözləyə “qonağımın”
qayıdacaq həyasını...
Oxuyuram alnımdakı yazını.
Durub Talış dağlarının belində,
Atropat babamın,
Babək atamın dilində
Gözləyə-gözləyə yasaqların yasını...
Arzuların, ümidlərin yazını...
Oxuyuram alnımdakı yazını. (s. 25-26)
Məmur mafiyasının əlindən baş götürüb vətəndən didərgin düşən həmvətənlərimizin halı da Əli Nasirin nəzərindən yayınmır, əksinə, Vətən həsrəti ilə qürbət ağrısı çəkənlərin obrazını öz şeirlərində qayğıkeşliklə canlandırır, onların dili ilə ağrı-acılarını dilə gətirir:
Ömürdən ayrılan illər aşınır,
Sənsiz nə ömürdür, gündür, ey vətən?
Cismimin qürbətdə qatıb başını,
Ruhum qucağına döndü, ey vətən.(s.37)
Bax beləcə, şairin “Danış göz dilində” adlı yeni kitabından vətən, torpaq, Azərbaycan... təbiətimiz, sərvətimiz, tariximiz... haqqında yazdığı şeirləri oxuyub təhlil etdikcə düşündüm ki, Azərbaycan ölkəsini, Azərbaycan dövlətini- şanlı vətənimizi hər birimiz Əli Nasir qədər sevsəydik, Əli Nasir qədər ona bağlansaydıq, daha bu vətən qəti dərd-bəla, müsibət görməzdi:
Ey ana vətən,
Ey ana vətən!
Haqq yolunda durmuşuq,
Bu baş, bu bədən ! ( s.9)
Allahverdi BAYRAMİ,
ədəbi tənqidçi
