Bu gün milli kimlik məsələsi hələ də bizim üçün aktual olan problemlərin başında gəlir. Burada təəssüf doğurucu məqam da odur ki, bu məsələnin ciddiyətinə varılmır. Nəticədə isə mən kiməm sualına Azərbaycan insanı nə qədər istəsəniz cavablar verir. Təbliğat mövzularına daxil olsa da, bu problemi çözməyə çalışanlar azlıq təşkil etdiyindən aktuallığını qorumaqdadır. Özü də bizim insanımız kimi məlumat sahibi olmadan fikir sahibi olanlar üçün uzun illər gündəmdən bu məsələnin düşəcəyini gözləmək yersizdir. Və beləcə cavablarımız da yazılan tariximiz kimi yalanlara sığınır. Qısacası kim nə çalsa, o havaya oynayırıq. Səbəb? O qədərdir ki.
70 illik əsarətin yazılan tarixi ilə bugünkü tariximiz arasında nə fərq var, heç diqqət etdinizmi? Dünən tarix kitablarımızda başqaları təriflənirdi, qəhrəman elan olunurdu, bugün də başqaları. Hər dəfə kitabların mündəricatı yeniləndə bizə fərqli kimlik menyusu təqdim edildi. Kimin də ağlına hansı batdısa, onun dadına baxdı. Yenisi çıxanda da ondan da pay almağı unutmadı, sonluq isə zatını bilməyən insan yığını qarşısında "mən kiməm” sualının cavabını axtarmaq oldu.
Milli kimlik məsələsinin bu qədər qarışıq hal almasına səbəb savadsızlıqdan irəli gəlir fikrini yəqin ki, indi çoxları təsdiqləyər. Qeyd edək ki, burada qarşımıza ilk öncə vətəndaşlıqla milli mənsubiyyətin ayırd edə bilməmək problemi çıxır. Qısaca şərh edək: Milli mənsubiyyət kimliyimizin, kim olduğumuzun göstəricisidir. Vətəndaşlıq isə ərazisində doğulmuş və orada qanuni əsaslar üzrə yaşayan şəxslərə dövlət tərəfindən verilən hüquqi statusdur və etnik mənşəyi bildirmir. Yəni hal-hazırda etnik kimliyindən asılı olmayaraq bizim ölkədə doğulan və qanuni əsaslarla burada yaşayan hərkəsə (istər türk olsun, istər kürd olsun, istər talış, istər ləzgi, istərsə, lap erməni olsun) vətəndaşlıq olaraq Azərbaycanlı statusu verilir.
Nə qəribədir ki, yuxarıdakı tərifi izah etdikdə bir çoxları hələ də Azərbaycanlılığın vətəndaşlıqla bərabər milliyət bildirdiyini iddia edir. Səbəb olaraq isə çox zaman ölkənin adını göstərir. Bu isə Türkiyə Respublikasının bütün vətəndaşlarının türk adlandırılmasına qarşılıq olaraq yaranan düşüncədir. İlk öncə qeyd edək ki, Azərbaycan coğrafi termindir, heç vaxt bir millətin ismi ola bilməz. Əgər olsa idi, o zaman biz birbaşa Səudiyyə Ərəbistanlı, Çilili, Pakistanlı, Konqolu və s. millətlər olduğunu qəbul etməliyik.
Bu gün beyinlərimizə yeridilən azərbaycanlı kimliyinin kökü SSRİ dövründən gəlir. Belə ki, sovetin "təbliğat maşını" XVI əsrin ortalarında formalaşan azərbaycan türkcəsinin "Azərbaycan dili", milliyətinin isə "azərbaycanlı" olduğunu xalqımıza qəbul etdirməyə çalışdı. Hətta bununla yetinməyərək 1936-cı ildə adımızı və dilimizi rəsmi olaraq dəyişdilər. Bu cür siyasi oyunlara əl atmaqda əsas məqsəd azərbaycan türklərini türk dünyasından ayırmaq idi.
Bizləri rahatsız edən ikinci bir məsələ Azəri və ya Azəri türkü ifadələridir. Bu məsələyə qısaca aydınlıq gətirək: Azəri" xalqı artıq antropoloq və dilçilərin qəbul etdiyi kimi İran xalqı olub, Şimal-Qərbi İran dillərindən olan Azəri dilində danışıblar. Gilbert Lazard və Riçard Nelsonun kimi dilçilər də bunu sübut edir. Lakin Kəsrəvi bu "Azəri" amilindən istifadə edib bütün Azərbaycan Türklərinin əslində Fars olduqlarını və Azərilərin nəvəsi olduqlarını sübut etməyə çalışıb.
Azəri türkü ifadəsi isə tamamilə absurddur. Fars kökənli bir xalqın adını türk millətinə calaq etmək hansı məntiqə sığır? Bildiyimiz kimi Azərbaycan tək indiki Müstəqil Azərbaycandan ibarət deyil. Cənubi (Güney) Azərbaycan adlı böyük bir hissəmiz fars işğalı altındadır. Halbuki İran İslam Respublikası vətəndaşı olan Qərbi Azərbaycan ostan, Şərqi Azərbaycan ostanı, Ərdəbil ostanı, Zəncan ostanı, Qəzvin ostanı və digər ostanlarda olan soydaşlarımız özünü türk olaraq tanıyır və tanıtdırır. Bizlərə sırıdılan azəri və azəri türkü isimləri ilə də cənubdakı soydaşlarımızla bizlər arasında milli mənsubiyyətdə fikir ayrılığı yaratmaq məqsədi güdülür.
Milli Kimlik məsələsində bir çox gerçəklər araşdırdıqca ortaya çıxır. Belə ki, bu gün müəyyən kütlə üçün milliyət dini inancla eyni anlamı daşıyır. Lakin bilindiyi kimi bu tamamilə yanlışdır. Azərbaycanda çoxluq müsəlmandır. İslam bu çoxluğun dini inancıdır, ancaq mütləqdir ki, dinin inancın milli kimliyə aidiyyatı yoxdur. Çünki dini inancı dəyişmək mükündür, milliyyət isə insanın qanında daşıdığı milli kimlik göstəricisidir, o dəyişdirilə bilməz. Üstəlik dünyada müsəlman milləti, müsəlman xalqı adlı bir anlayış yoxdur. Hətta ərəblər belə müsəlman yox məhz ərəb deyə öyünürlər.
Gülməli və bir o qədər də acınacaqlı haldır ki, düşmənlərimiz bizi bizdən yaxşı tanıyır. Onlar əsrlərdir bizə türk deyir, biz isə türkdən başqa bütün adları qəbul edirik. Unutmayaq ki, bir millətin kimliyi onun ən böyük sərvətidir. Biz fəxr ediləsi bir millətin qanını daşıyarkən, hansı səbəbdən yaratdığımız qondarma millətlərə özümüzü aid edək ki? Əmin olun ki, milliyətimizi danmaqla keçmişinə etiraz edən, zatı olmayan görməmişlər yığını imici çizmiş oluruq. Tanrı bizə türklüyümüzü dərk etməkdə yardımcı olsun. Biz bu qondarma millət adlarını bəlkə onda tərk edərik.
